تارنگاشت عدالت
برگرفته از: دنیای جوان
نویسنده گریت هوکمان
۳ نوامبر ۲۰۲۵
گفتگو با حماس، جهاد اسلامی و جبهه خلق برای آزادی فلسطین
رسانههای جریان اصلی بهطور گسترده دربارهٔ برنامههای آمریکا و اسرائیل برای نوار غزه پس از پایان جنگ گزارش میدهند. ولی تقریباً هیچ گزارشی دربارهٔ پیشنهادهای سازمانهای فلسطینی وجود ندارد. حدود یک هفته پیش، روزنامه «یونگه ولت» با نمایندگان سه سازمان مهم در نوار غزه گفتگو کرد: حماس، جهاد اسلامی فلسطین و جبهه خلق برای آزادی فلسطین (مارکسیستی-لنینیستی) (PFLP).
حماس در جنگ غزه متحمل خسارات سنگینی شد. با این حال، این سازمان همچنان تأثیرگذارترین نهاد در این منطقهٔ کاملاً ویرانشده در ساحل مدیترانه است. برنامه حماس برای فلسطین چیست؟ آیا از راهحل دو کشوری که در سطح بینالمللی مورد حمایت است، حمایت میکند؟ یا همانطور که «یودیشه آلگماینه» ادعا میکند: «اکثریت فلسطینیها همزیستی نمیخواهند و حاضر به مصالحه نیستند. آنها چیزی را میخواهند که همیشه خواستهاند: ختم دولت یهودی.»
ولید کیلانی، سخنگوی حماس در لبنان، دیدگاه متفاوتی درباره درگیری با اسرائیل دارد. «هدف آنها نابودی مردم فلسطین است»، او در مصاحبهای با دنیای جوان گفت. «تا زمانی که اسرائیل به اشغال سرزمینها ادامه دهد – در لبنان، نوار غزه، کرانه باختری یا هر جای دیگر – دشمن محسوب می شود و ما نمیتوانیم آن را توافق صلح بنامیم. این یک توافق آتشبس است.» با یک اشغالگر نمیتوان صلح کرد. این موضوع آشتیناپذیر به نظر میرسد.
۷ اکتبر ۲۰۲۳
«در گذشته میگفتیم که روند عادیسازی در دنیای عرب آغاز شده و بسیاری از رهبران عرب و مسلمان به آن پیوستهاند – به نظر میرسید که قضیه فلسطین فراموش شده و به همراه قرارداد ابراهیم، عادیسازی مسلط خواهد شد. سپس طوفان الاقصی پدید آمد و تأیید کرد که مسئله فلسطین هنوز زنده است.» منظور کیلانی حمله گروههای فلسطینی به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ است.
در حال حاضر، آتشبس رسمی میان حماس و اسرائیل برقرار است. با این حال، نقض آتشبس توسط اسرائیل به طور فزایندهای خشونتآمیز میشود. بار دیگر، دهها نفر در غزه کشته میشوند. خطر بزرگی وجود دارد که درگیریهای گسترده به زودی از سر گرفته شود. کیلانی می گوید: «ما در حال مذاکره برای آتشبس هستیم و تا زمانی که قدرت اشغالگر به آن پایبند باشد، ما نیز به این توافق پایبند خواهیم بود.» «البته، ما به دولت آمریکا یا رئیسجمهور ترامپ اعتماد نداریم، زیرا آمریکا در مسئله فلسطین به ریاکاری سیاسی و معیارهای دوگانه متوسل میشود. آنها از هر نظر مهمترین حامی دشمن هستند: از نظر سیاسی، نظامی، مالی و دیپلماتیک. آنها شش بار در شورای امنیت به آتشبس وتو کردهاند. چگونه میتوانیم به چنین دولتی اعتماد کنیم؟»
کیلانی به روند صلح اسلو در سال ۱۹۹۳ اشاره میکند. «گروهی از فلسطینیها سی سال است که توافقنامه اسلو را امتحان میکنند، اما این توافق نه امنیت، نه ثبات و نه صلح را برای مردم فلسطین به ارمغان آورده است.» یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین، اسحاق رابین، نخستوزیر اسرائیل و شیمون پرز، وزیر امور خارجه، جایزه صلح نوبل را برای توافقی دریافت کردند که از همان ابتدا محکوم به شکست بود.فلسطینیها تنها در چند منطقه پراکنده از کرانه باختری و در کل نوار غزه، که از سال ۲۰۰۷ از بیرون محاصره شده است، خودمختاری محدودی یافتند. در واقع اوضاع بدتر شده است زیرا اسرائیل به گسترش شهرکهای غیرقانونی خود در کرانه باختری ادامه میدهد.
در سال ۱۹۹۳، رئیسجمهور آمریکا بیل کلینتون نقش تعیینکنندهای ایفا کرد. امروز دونالد ترامپ دوست دارد فرشته صلح باشد. ظاهراً حماس انتظارات زیادی از این شخصیت غیرقابلپیشبینی و عجیبوغریب در کاخ سفید دارد. «بر اساس این اظهارات، دولت آمریکا جدی است – هرچند ما به آنها دل نمی بندیم – و مصمم است که توافق حفظ شود و آتشبس دائمی باشد.» ترامپ اعلام کرد که جنگ پایان یافته است و «این را سه بار تکرار کرد، اما نتانیاهو در تلاش است این توافق را تضعیف کند.»
حماس آینده نوار غزه را چگونه تصور میکند؟ کیلانی می گوید: «در خصوص اداره نوار غزه، ما از دولتی متشکل از تکنوکراتها، یک اداره یا کمیتهای مستقل، کارآمد و کاملاً فلسطینی حمایت میکنیم». «ما تعبدی نداریم که به عنوان حماس بر نوار غزه حکومت کنیم.» مهم این است که این اداره مستقل، توسط همه گروههای فلسطینی به رسمیت شناخته شود.
خلع سلاح رد می شود
با این حال، حماس هنوز نمیخواهد خلع سلاح شود. کیلانی در مصاحبهای با دنیای جوان گفت:«مقاومت و سلاحهای مقاومت در دستان ما مشروع است و از این بابت ما شرمنده نیستیم. (…) حتی منشور سازمان ملل متحد حق مردم اشغالشده برای مبارزه با کسانی که سرزمینشان را اشغال کردهاند را تضمین میکند … این مقاومت به وجود آمد چون اشغال وجود داشت. بدون اشغال، مقاومتی هم وجود نداشت» و در آن صورت حماس یک حزب سیاسی بود «دقیقاً مانند هر حزب دیگری در جهان.»
شکست روند اسلو عملاً حماس را تقویت کرد. تا آن زمان، سازمان الفتحِ سکولار نیرویی غالب در جنبش آزادیبخش بود. جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین (مارکسیست–لنینیست) و جبهه خلق برای آزادی فلسطین (PFLP) نیز نفوذ قابلتوجهی داشتند. امروزه آنها در بهترین حالت دارای نقش ناچیزی هستند.
جبهه خلق برای آزادی فلسطین (PFLP) نتیجه جنگ غزه را موفقیتآمیز میداند. عبدالله الدنان، رئیس بخش روابط سیاسی جبهه خلق برای آزادی فلسطین در لبنان، در مصاحبهای با دنیای جوان گفت:«نبرد غزه عزم مردم فلسطین را برای بازگشت به شهرها و روستاهایشان در فلسطین تقویت کرده است. … امروز بیش از هر زمان دیگری به شعار خود مبنی بر آزادسازی فلسطین از بحر تا نهر، یعنی تمام سرزمین فلسطین، متعهد هستیم.»
الدنان گفت: «در خصوص پایبندی به آتشبس، ما به این موجود صهیونیستی اعتماد نداریم. ما نه به وعدههای دشمن و نه به وعده کسانی که ضامن این توافق بودند، اعتماد نداریم.». مثل همیشه، جبهه خلق برای آزادی فلسطین از ذکر نام اسرائیل خودداری میکند البته با توجه به واقعیت، این عبارت منسوخ شده به نظر میرسد.
نظر جبههٔ خلق برای آزادی فلسطین چیست و فکر میکند که پس از جنگ باید امور چگونه پیش برود؟ «ما هرگونه مأموریت جدیدی را رد میکنیم، حتی اگر تحت پوشش بینالمللی یا بشردوستانه باشد. زیرا این مأموریت همچنان به رفتار استعماری علیه مردم ما ادامه خواهد داد.» پس چه کسی بایدغزه را اداره کند؟ «مردم فلسطین.»
پیشنهاد ترامپ
جهاد اسلامی فلسطین (PIJ) هرچند با فاصلهای نسبتاً زیاد، دومین سازمان بزرگ در نوار غزه پس از حماس است. این سازمان در سال ۱۹۷۹ توسط فتحی شقاقی و دوستان هم فکرش تأسیس شد. شقاقی در سال ۱۹۹۵ در مالت در یک اقدام ترور توسط سرویس مخفی اسرائیل کشته شد. جهاد اسلامی آزادی فلسطین را گامی در جهت ایجاد یک دولت بزرگ اسلامی در تمام مناطقی که مسلمانان در آن زندگی میکنند، میداند. جهاد اسلامی فلسطین سالهای طولانی حملات بمبگذاری در اسرائیل انجام داد و قربانیان زیادی گرفت.
هیثم ابو غسلان، یکی از رهبران جهاد اسلامی، در گفتگو با دنیای جوان با تأکید بر نقش رئیسجمهور آمریکا، این موضوع را برجسته کرد: «قطعاً پیشنهاد رئیسجمهور آمریکا، ترامپ، یک تغییر مسیر سیاسی و نظامی را تحمیل کرد و بنیامین نتانیاهو را مجبور به پذیرش آتشبس نمود …اسرائیل میخواست مردم فلسطین را بیرون راند و آنچه از آنها باقی مانده بود را نابود کند.» اما اکنون اسرائیل تا حد زیادی منزوی شده و «فلسطین به عرصه سیاسی بازگشته است (…). این خونریزی و مقاومت این تغییر بزرگ را در منطقه به وجود آورده است که به اجرای این آتشبس منجر شده است.»
شک و تردید در میان جهاد اسلامی نیز حاکم است. هیثم ابوغسلان میگوید: «البته ما به اسرائیل یا رهبرانش و همچنین به ایالات متحده و ترامپ اعتماد نداریم. امروز اسرائیل و ایالات متحده به پایان دادن به انزوای خود علاقهمندند و از این رو خواهان ادامه این توافق می باشند. البته تخلفاتی وجود دارد که میتوان با تخلف پاسخ داد، اما ما بهعنوان مقاومت فلسطین به این توافق متعهد باقی میمانیم.». نتانیاهو در تلاش است این تلاشها را مختل کند، همانطور که پیشتر با سلسله تخلفات خود انجام داده است. ابوغسلان معتقد است که بدون مداخله آمریکا، این توافق تا کنون شکست خورده بود.
طرف فلسطینی تاکنون به توافقات پایبند بوده و تمام زندانیان اسرائیلی که هنوز زنده بودند را آزاد کرده. اگر همه اجساد تحویل داده نشده، به دلیل کمبود ابزار و کارشناسان بوده و اسرائیل بارها مانع دسترسی تیمها و تجهیزات شده است.
ابو غسلان گزارش میدهد که علاوه بر حماس، جبهه خلق برای آزادی فلسطین و جهاد اسلامی نیز با هیئتهای خود در مذاکرات منتهی به آتشبس شرکت کردند. او ایدههای روشنی برای دوره پس از جنگ دارد. «ما تحت هیچ شرایطی نمیتوانیم مدیریت خارجی را بپذیریم، زیرا این به معنای قیمومیت بینالمللی و در نتیجه یک اشغال جدید خواهد بود.» مردم فلسطین شکل حکومت در غزه را تعیین خواهند کرد. جهاد با پیشنهاد حماس برای واگذاری مدیریت به یک کمیته به اصطلاح تکنوکرات موافق است. اما: «تا زمانی که اشغالگری اسرائیل در سرزمینهای فلسطینی ادامه دارد، هیچکس نمیتواند مقاومت مردم فلسطین را متوقف کند.»
جهاد به راهحل دو کشوری باور ندارد. «ما موافق این پیشنهاد نیستیم و دشمن صهیونیستی نیز موافق این پیشنهاد نیست.» از آنجا که اسرائیل یک کشور فلسطینی در کرانه باختری را تهدیدی برای خود میداند، «ما شاهد افزایش شهرکسازی در کرانه باختری و افزایش حملات هستیم.» جهاد همچنین از زمین گذاشتن سلاح خودداری میکند. «هیچکس نمیتواند مردم فلسطین را خلع سلاح کند. (…) اگر ایالات متحده آمریکا اشغال میشد، آیا حتی یکی از آنها ساکت میماند و هیچ مقاومتی نمیکرد؟»