روابط ایران و عربستان سعودی نه تنها در مرکز توجه همسایگان بلافصل آن‌ها قرار دارد، بلکه ثبات غرب آسیا و وضعیت کشورهای رقیب مانند یمن، بحرین، سوریه، عراق و لبنان به پیشرفت این روابط بستگی دارد.
بنا بر روایت‌ها و شواهدی که در رسانه‌ها نشت کرده است، رهبران ایران به تازگی نسبت به برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی ابراز امیدواری کردند. ریاض، به سهم خود، از این‌که گام متقابلی بردارد بیمناک بوده است. اما، باید گفت که تحریم‌های متقابل دو کشور به پایان رسیده است. بسیاری از قدرت‌ها، به ویژه در خلیج فارس، تمایلات خود را برای آشتی و احتمال برقراری مجدد روابط دیپلماتیک بین دو کشور ابراز داشتنه اند.
مناسبات میان ایران و عربستان سعودی، به ویژه پس از انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ و سرنگونی شاه، پیوسته بحرانی بوده است، و این فراتر از مرزها و تفاوت‌های سنتی شیعی – سنی است. نزاع بین دو کشور مدت‌هاست که از عرصه مذهبی عبور کرده و بر سیاست و اقتصاد اثر گذاشته است. هرچند ایران و عربستان سعودی حریفان یکدیگرند، اما کاملاً روشن است که آن‌ها تمایلی به ارتقاء درگیری به مرحله نظامی ندارند.
با این حال، نیروهایی در جهان وجود دارند که به دنبال ایجاد درگیری و حتی درگیری نظامی بین این کشورها هستند. در رأس این‌ها، اسرائیل و ایالات متحده منافع خود را در تضعیف ایران می‌بینند. ایالات متحده به تازگی به دنبال ایجاد یک جبهه متحد علیه سیاست‌های عربستان سعودی است، به این خاطر که (عربستان) که روزگاری نزدیک‌ترین متحد آمریکا در غرب آسیا بود، طالب سیاست خارجی مستقل است. تمایل ریاض به پیوستن به گروه کشورهای بریکس، و تصمیم آن مبنی بر همراهی با کشورهای عضو اُوپک + و کاهش تولید نفت برای حفظ بهای جهانی آن، به خصوص با دشمنی کاخ سفید روبه‌رو شد جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، با متهم کردن رهبری پادشاهی به ادعای کمک به روسیه برای تأمین مالی عملیات ویژه در اوکراین، سعودی‌ها را حتی با «عواقب» ناشی از آن تهدید کرده است، زیرا واشنگتن اخیراً به شدت در حال بررسی نحوه واکنش به «چنین رفتاری از سوی ریاض» بوده است. لذا، اگر روابط خصمانه بین تهران و ریاض بالا بگیرد، واشینگتن روی این درگیری و ایجاد روابط حسنه مجدد با عربستان و فروش مقادیر فراوانی اسلحه آمریکایی به قیمت چندین میلیارد دلار حساب باز کرده است.
اگرچه می‌توان لفاظی‌های میان ایران و عربستان را در مقاطعی آشکارا پرخاشگرانه و خصمانه توصیف کرد، هر دو کشور ترجیح می‌دهند از خِرَد و بینش تاریخی منطقه خود پیروی کنند و توجه دارند که فردا آمریکایی‌ها ده هزار مایل دور از ما هستند، و این که خداوند همه مسلمین را به دوستی و برادری فرا خوانده است. بنابراین، حتی برافراشتن پرچم سرخ کینه‌جویی بر فراز گنبد مسجد جمکران در اول ماه نوامبر، به احتمال زیاد از سوی نیروهای خارجی به عنوان اعلام جنگ تفسیر می‌شود (به ویزه شاید اسرائیل) و مطرح می‌شود، که می‌کوشند شیعه رادیکال در شهر قم را برای وخیم کردن روابط دوجانبه مطرح کنند.
از این‌رو، جای شگفتی نیست که نمایندگان تهران و ریاض در تلاش برای جلوگیری از دخالت «بازیگران خارجی» در روابط خود و گفت‌وگو در باره مسایل منطقه، در ماه‌های اخیر وارد یک رشته ملاقات‌های محرمانه بشوند. به طور اخص، دو طرف درباره جنگ میان حوثی‌ها و ائتلاف نظامی مورد حمایت سعودی‌ها در یمن مذاکره کردند.
در اویل نوامبر، در جلسه پایانی در نشست گفت‌وگوی بحرین تحت عنوان «شرق و غرب برای هم‌زیستی بشر،» در حضور (پاپ) فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های رُم، شیخ الاظهر مسلمین را به گفت‌وگو برای ریشه‌یابی اختلاف میان خود فراخواند. آن‌ها بر ضرورت طرد عوامل ایجاد تنش از سوی شیعیان و اهل تسنن که از یک دوران تفرقه‌افکنی و تهاجم علیه جهان اسلام سرچشمه می‌گیرد، تأکید ورزیدند.
از نظر روسیه، که رابطه بسیار خوبی با ایران و عربستان سعودی دارد، هرگونه درگیری در منطقه خاورمیانه به شدت زیان‌آور است. لذا مسکو بارها اعلام کرده است که آماده ایفای نقش میانجی میان تهران و ریاض برای تکمیل گام‌هایی است که تاکنون از سوی دو کشور برداشته شده است.
باید یادآور شد که دو همسایه به تازگی تلاش‌هایی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک انجام داده اند و یک رشته مذاکره برگزار کرده اند، که اغلب آن‌ها در عراق صورت گرفته است. در عین‌حال، ایران و عربستان سعوی به عنوان تولیدکنندگان عمدۀ نفت، نشان داده اند که علاقمند به ایجاد برقراری روابط دوجانبه، از جمله بازرگانی نفتی ایمن هستند، که برای اقتصاد دو کشور اهمیت دارد. چنین مشابهتی میان دو کشور در سال‌های اخیر اتفاقی نیست و مشکلات فزاینده مالی و به حداکثر رساندن درآمدهای جاری در بازار نفت آن‌را توضیح می‌دهد، و این چیزیست که با سیاست واشینگتن برای پایین نگه داشتن قیمت‌ها و دلسرد کردن مصرف کنندگان نفت و رفتن به سمت منابع انرژی جایگزین مغایر است.
در پاییز سال ۲۰۲۲ میلادی، نمایندگان ایران و عربستان سعودی با وساطت عراق برای ترمیم روابط مذاکره کردند. چند دور اخیر مذاکرات با این بیان وزیر خارجه ایران، امیر عبدالهیان، در یکی از مصاحبه‌هایش که «مذاکرات از مسایل صرفاً امنیتی به سطح سیاسی رسیده است»، تنش‌ها را کاهش داد. در ۱۹ دسامبر وزیر خارجه جهموری اسلامی ایران اظهار داشت که تهران آماده اعتمادسازی و همکاری در همه زمینه‌ها با همسایگانش در خلیج فارس است تا کمک کند از شر «این ایده که امنیت از خارج تأمین خواهد شد،» خلاص شویم. روشن است که وی به حضور آمریکا اشاره داشت.
وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی، امیر عبدالهیان و فیصل بن فرخان آل سعود در ۲۱ دسامبر در اَمّان در حاشیه دومین کنفرانس بغداد درباره همکاری و مشارکت، با یکدیگر ملاقات کردند. وزیر خارجه ایران گفت وزیر سعودی به وی از تمایل عربستان به ادامه گفت‌وگو‌ها اطمینان داد و تأکید کرد مذاکره با عربستان سعودی از طریق دیپلماسی رسمی به منظور بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور و بازگشت به روابط عادی ادامه خواهد یافت.
توافق بین ایران و عربستان سعودی مطمئناً احتمال تنش بین دو کشور کلیدی را کاهش می‌دهد و به سود منطقه غرب آسیا خواهد بود.
به علاوه، چنین توافقی ساختار جدیدی در منطقه به وجود خواهد آورد، الگویی که در آن نیاز به حضور ایالات متحده هر روز کم‌رنگ‌تر خواهد شد. هرچند، چنین چیزی برای واشینگتن قابل پذیرش نیست و مانع کوشش‌های آمریکا و اسرائیل برای جلوگیری از دسترسی به توافق مذکور نخواهد بود.