مناسبات میان ایران و اروپا، به ویژه سه نیروی مهم آن، فرانسه، آلمان و بریتانیا (اورو-۳)، که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را در سال ۲۰۱۵ میلادی با ایران امضاء کردند، در ماه‌های اخیر، به خاطر اقدامات خصمانه اروپایی‌ها، همواره در حال وخیم‌تر شدن بوده است. از ماه سپتامبر گذشته اروپایی‌ها به سیاست افزایش فشار دیپلماتیک، هنگامی‌که ناآرامی‌ها در سراسر ایران بروز کرد، روی آوردند. در چنین فضایی، اعدام شهروند ایرانی‌تبار انگلستان، علیرضا اکبری به جرم جاسوسی برای غرب تنها به مثابه کاتالیزور به کار رفت.
در آخرین اقدام خصمانه اورو-۳، آلمان پس از فرانسه و انگلستان، به بهانه دفاع از حقوق بشر، سفیر ایران را برای به اصطلاح نقض حقوق بشر فراخواند. این جریان زمانی رخ می‌دهد که شدت گرفتن بحث بر سر طبقه‌بندی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران به عنوان سازمانی تروریستی، امید به احیای برنامه هسته‌ای ایران (برجام) را از میان می‌برد.
وقتی رییس‌جمهور سابق آمریکا، دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۹ سپاه پاسداران را سازمانی تروریستی اعلام کرد، نارضایتی گسترده‌ای در اروپا به وجود آورد، چرا که آنان نگران مانعی در احیای برجام برای رییس‌جمهور آینده بودند. اما در سال ۲۰۲۳، زیر فشار بسیار شدید واشینگتن، اروپایی‌ها احتمال قرار دادن سپاه در لیست سازمان‌های تروریستی را مورد توجه قرار می‌دهند، و این بیانگر وابستگی بیش‌تر ارورپایی‌ها به ایالات متحده و تمایل آنان به دنباله‌روی از کاخ سفید است. اما هم‌زمان اورو-۳ تصریح کرد، هر چند مذاکرات برجام متوقف شده است، آن‌ها آماده حرکتی چالش‌برانگیز هستند. بر اساس گزارش فارس نیوز، پیتر استانو، مقام ارشد روابط خارجی اورو-۳ گفته است که مذاکرات در باره برجام هنوز ادامه دارد.
اما خصومت ادامه دار اورو-۳ سایه طولانی و تاریکی بر این مذاکرات، یا حتی توقف کامل آن، انداخته است. طبق نظر کارشناسان، اروپا با آمریکا متحد شده است تا ایرانیان را تحت فشار قرار دهد و آن‌ها را مجبور به پذیرش شرایط و مواضع اروپایی و در نتیجه آمریکایی کند. آژانس خبری ایرنا به درستی می‌نویسد: «با اعمال فشار به منظور تضعیف چهرۀ ایران در افکار عمومی جهان، دور کردن ایران از متحدانش، محدود کردن نقش ایران در مسایل منطقه‌ای و جهانی، در یک کلام، “محروم” کردن سیاست خارجی ایران اهداف اصلی سه کشور اروپایی‌ست که در هماهنگی با آمریکا دنبال می‌شود.» ایرنا می‌افزاید، ایالات متحده خواستار امتیازگیری حداکثری در مذاکرات هسته‌ای آتی از ایران است، البته اگر چنین مذاکره‌ای روی دهد.
به طور کلی افزایش تشنج بین ایران و غرب، این سؤآل را پیش می‌کشد که در آینده چه خواهد شد؟ ناظران معتقدند که وضع موجود بین دو طرف به سوی روابط تشنج‌زدایی و گفت‌وگو پیش نمی‌رود، و این‌که امکان دارد افزایش تشنج به جایی برسد که آخرین بارقه امید به احیای برجام را از میان ببرد. بنابراین، غرب باید به پی‌آمدهای اقداماتش در برابر ایران بیاندیشد، به ویژه پس از فرستادن چند پیام که «آماده ازسرگیری توافقنامه است.»
پاسخ غرب به درخواست مکرر استفاده از دیپلماسی در مذاکرات با ایران، تحریم و تهدید بوده است. نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، میخائیل اولیانوف، به بی‌میلی غرب در مذاکرات برجام اشاره کرد. وی در مصاحبه با رسانه‌های اجتماعی گفت: «بهترین راه جلوگیری از بروز روند منفی در منطقه به سرانجام رساندن گفت‌وگوهای برجام در وین است. پیشرفت در این زمینه می‌تواند به کاهش تشنج کمک کند و از راه مذاکرات به امنیت منطقه نیرو بخشد.»
آلمان با اعمال فشار برای تحریم‌های جدید در مورد احیای توافق متزلزل ۲۰۱۵ علیه ایران در وین، اکنون با موانع جدیدی مواجه است. کارشناسان معتقدند اقدام عجولانه آلمان می‌تواند سهواً مذاکره را منحرف سازد. وزیر خارجه آلمان، آنالنا بائربوک، در این باره اظهار داشت، برلین و بروکسل در نظر دارند سپاه پاسداران را پس از انتقاد آلمان از ایران به خاطر برخورد با نا آرامی‌های چند هفته اخیر، مقصر قلمداد کنند. بائربوک به شبکه تلویزیونی آ آر دی گفت: «من مقصودم را به روشنی بیان کردم که ما بسته دیگری از تحریم‌ها را اعمال خواهیم کرد، و این‌که بررسی خواهیم کرد که چگونه سپاه پاسداران را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دهیم.»
جالب این‌که این اظهارات چند روز پس از انتشار بیانیه وزیر خارجه آلمان و قول آغاز روابطی نو با ایران، بیان می‌شود. اما وی به طور هم‌زمان گفته بود: «روابط ما نمی‌تواند “کما فی‌السابق” با کشوری که با زندگی شهروندانش به طور تحقیرآمیز رفتار می‌کند، ادامه داشته باشد.» وی افزود: «چند هفته گذشته تلاش‌های فراوانی به عمل آمد تا راه‌هایی برای حل مسایل باقی‌مانده در زمینه‌های بازرگانی و فایننس، از جمله روابط کار با بانک‌های ایران برطرف شود. حتی وقتی که گفت‌وگو برای مثال در زمینه‌های اقتصادی و انرژی هنوز ادامه دارد، آن‌ها را تعلیق خواهیم کرد. این سیاست در مورد نهادهای فرهنگی و معلمان آلمانی در ایران نیز اعمال می‌شود – ما حضور آنان را در ایران به طور چشم‌گیری کاهش خواهیم داد.» به طور کلی سیاست آلمان به ویژه درک و بررسی سیاست خارجی آن نسبت به ایران خیلی دشوار است – برلین، از یک سو، خواهان داشتن سهم خوبی از روابط باقی‌مانده با تهران است، و از سوی دیگر باید مطیع و تسلیم واشینگتن باشد. آدم حیرت می‌کند که چگونه برلین می‌تواند روی لبه چاقوی سیاسی تیز ایران و آمریکا گام بردارد.
طبیعی‌ست که آلمان، که هدایت توضیح نقش سپاه پاسداران را به عهده دارد، مذاکرات وین را پیچیده سازد، زیرا موضوع سپاه یکی از مبرم‌ترین مسایل در مذاکرات هسته‌ای است. به علاوه، این موضوع مانع عملی کردن قول‌های اقتصادی شد که در برجام به ایران داده شده بود، این «هویجی» بود که آمریکا ارایه داده بود.
در مذاکرات پیشین، پیشنهاد شده بود که از «تعریف آمریکایی سپاه پاسداران» و نقش آن در امور داخلی و خارجی اجتناب شود. اما هیچ‌یک از طرفین با پیشنهاد موافقت نکرد، و حل موضوع به ازسرگیری مذاکرات در آینده موکول شد.
در حالی‌که گفت‌وگوها به دلایل گوناگون متوقف شده است، تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه سپاه مانع دیگری در تجدید برجام، یا حتی پایان مذاکرات خواهد بود. صرف‌نظر از پیچیده‌تر شدن مذاکرات، تقریبا محرز و آشکار است که ایران با قرار دادن سپاه به عنوان یک نهاد دولتی تلافی خواهد کرد. سخنگوی وزارت خارجه ایران، ناصر کنعانی، در یک کنفرانس خبری گفت اعلان سپاه به عنوان سازمانی تروریستی غیرقانونی است. وی افزود: «اظهارات منابع رسمی آلمان مبنی بر تصمیم به تحریم سپاه ادامه اقدامات غیرمسؤولانه این کشورها [اروپایی] در قبال جمهوری اسلامی ایران است و از رفتار غلط آن‌ها نسبت به ملت و دولت ایران سرچشمه می‌گیرد.» او اضافه کرد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک سازمان نظامی رسمی است و چنین حرکتی غیرقانونی است. ما امیدواریم دولت آلمان و دیگر کشورها متوجه حرکات غیرسازنده باشند و از قربانی کردن منافع دوجانبه در قبال منافع موقت سیاسی و تصمیمات احساسی دوری کنند.»
ایران از موضع خود در مورد سپاه عقب‌نشینی نخواهد کرد و به اتحادیه اروپایی هشدار می‌دهد اگر سپاه پاسداران را سازمانی تروریستی اعلام کند «به پای خود شلیک کرده است.» حسین امیر عبدالهیان، وزیر خارجه ایران در مکالمه تلفنی با نماینده عالی اتحادیه اروپایی در امور خارجه، ژوزپ بورل، گفت: «ما مکرراً اعلام کرده ایم که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سازمانی رسمی و مستقل است که نقش مرکزی آن امنیت ایران است.» و افزود: «هر گامی که پارلمان اروپا برای قرار دادن نام سپاه در لیست تروریستی بردارد به نوعی به پای اتحادیه اروپا شلیک کرده است.»
چیز دیگری به این نظر نمی‌توان افزود، زیرا ایرانیان هستند که می‌خواهند همه مسایل‌شان با غرب را تسویه کنند و صلح را به این منطقه پرتلاطم جهان بازگردانند. غرب، به سرکردگی آمریکا، مانند همیشه به نیروی بی‌رحم و سبع، تحریم‌ها و ترفندهای کم‌بها در مذاکرات با دیگران، و در این مورد با ایران، متکی است.