در اواسط ماه دسامبر ۲۰۲۲ رییسجمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، پس از بازگشت از سفر به ترکمنستان به روشنی اظهار داشت که مناقشه سوریه میتواند در رابطه سهجانبه سوریه-ترکیه-روسیه حلوفصل شود. وی به این منظور پیشنهاد کرد، ابتدا باید ملاقاتی میان نمایندگان سازمانهای اطلاعاتی و وزرای دفاع سه کشور برگزار شود و سپس وزرای خارجه آنها با یکدیگر دیدار کنند. آنگاه رهبران قادر خواهند بود برای رفع بحران سوریه، مسأله پناهندگان و مشترکاً علیه سازمانهای تروریستی با یکدیگر مذاکره کنند.
به لطف میانجیگری روسیه، در ۲۸ دسامبر نخستین تماسها در سطح وزارتخانهها بین ترکیه و سوریه پس از ۱۱ سال مرافعه سیاسی در مسکو صورت گرفت. وزیر دفاع ترکیه، حلوسی آکار، با وزیر خارجه سوریه، علی محمود عباس در حضور وزیر دفاع روسیه سرگی شویگو دیدار کرد. رؤسای امنیتی سه کشور شامل رییس امنیت ترکیه حکان فیدان، رییس امنیتی نظامی سوریه، رفیق شهاده و رییس اداره امنیت خارجی روسیه، سرگِی ناریشکین در همین راستا ملاقات کردند.
وزیر دفاع ترکیه حلوسی آکار گفت: «یکی از مسایل عاجل مورد بحث در ملاقات، مبارزه علیه تروریسم بود.» وی اظهار داشت که ترکیه برای تمامیت ارضی سوریه و عراق احترام قایل است و افزود تنها هدف آنکارا در مناطق مرزی با این کشورها مبارزه با تروریسم است: «ما به دنبال خنثی کردن اعضاء سازمانهای تروریستی مانند YPG (حزب کارگران کردستان که در ترکیه ممنوع است) و داعش (که در فدراسیون روسیه ممنوع است)، هستیم.» وی همچنین اطمینان داد هدف از اقدامات ترکیه تأمین امنیت کشور، مردم، مرزهایش، و جلوگیری از ازسرگیری جریان خود انگیخته و کنترل نشده مهاجرت از سوریه به ترکیه است.
در مورد نقشه ترکیه برای سوریه، وزیر دفاع ترکیه یادآور شد که هیچ قصدی برای هدف قرار دادن برادران سوری که در ترکیه و سوریه زندگی میکنند وجود نداشته است. همچنین هیچ نیتی برای اقداماتی که منجر به ناراحتی آنان گردد، وجود ندارد. وزیر دفاع ترکیه پس از این ملاقات تأکید کرد: «ملاقات در فضایی سازنده صورت گرفت و توافق شد برای تضمین حفظ ثبات در سوریه و به طور کلی در منطقه، ملاقاتها ادامه یابد.» در دمشق هم ارزیابیهای مثبت مشابهی نسبت به ملاقات سهجانبه بیان شده است.
به علاوه، یک روز پس از نشست سهجانبه، وزیر خارجه ترکیه مولود چاوش اوقلو اظهار کرد که علیرغم اهمیت دیدار سران روسیه، ترکیه و سوریه، که پیشتر از سوی رییسجمهور ترکیه ر. ط. اردوغان برای ماه ژانویه ۲۰۲۳ اعلام شده بود، این ملاقات نه در ژانویه، بلکه دیرتر برگزار خواهد شد. بنا بر اظهارات ترکیه، پیش از این اجلاس، وزرای دفاع و خارجه، همچنین سران سازمانهای امنیتی سه کشور باید یک نقشه راه برای حل بحران سوریه تهیه کنند.
اردوغان تأکید کرد که ارزیابی اقدامات ترکیه در منطقه نشان میدهد که شمار عملیات ترکیه علیه حزب کارگران کردستان (پ ک ک) در سال ۲۰۲۲ بیسابقه بوده است. وی افزود ترکیه در نظر دارد در سال ۲۰۲۳ منطقه حایل همجوار با مرز ترکیه را علیه سازمان (پ ک ک) تقویت کند، و توضیح میدهد مبارزه علیه آن، حمله به سوریه و عراق را توجیه میکند. به علاوه، رهبر ترکیه قول داد که آنکارا وارد «فاز جدیدی از مبارزه» برای از بین بردن قابلیتهای نظامی، منابع اقتصادی و زیرساختی کُردهای مرتبط با پ. ک. ک. خواهد شد.
لذا، در حالی که ترکیه خیال تَرک عملیات زمینی علیه پ ک ک را ندارد، روشن است که میخواهد شرایط را برای اجرای آن مهیّا کند، با این درک روشن که ابتدا توافقات باید با روسیه، که نیروهای مسلحاش از سال ۲۰۱۵ به دعوت مقامات رسمی آن در سوریه حضور دارند، به دست آمده باشد. البته، از این بابت که آنکارا در درجه نخست میخواهد از مزاحمتهایی که نیروی هوایی روسیه میتواند علیه هواپیماهایش به وجود آور، اجتناب کند. به علاوه، اهداف عملیات زمینی ترکیه شامل اشغال مناطق بیشتری از زمینهای شمال سوریه است که هماکنون در اشغال ارتش ترکیه یا نیروهای نیابتی آنست. اما امکان ندارد که روسیه چنین اقدامی را بدون قید و شرط بپذیرد، روسیه مکرراً اردوغان را از دست زدن به تهاجم جدید زمینی باز داشته است، مسکو، امنیت مرزی ترکیه-سوریه را از طریق نیروهای فعال ارتش عربی-سوری مورد حمایت قرار میدهد.
با ابراز تمایل به این پیشنهاد، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه، ابراهیم کلین در دوم ژانویه گفت که ترکیه انتظار دارد آمریکا و روسیه به تعهداتشان در مورد مرز سوریه و ترکیه عمل کنند. به خصوص در مورد بندهای یادداشت تفاهمی که در سال ۲۰۱۹ روسیه و ترکیه با سوریه به امضاء رساندند. یکی از بندها، به ویژه، استقرار پلیس نظامی روسیه و گارد مرزبانی در سمت سوری مرز با ترکیه برای نگهبانی مشترک ترکیه و کمک به عقب راندن واحدهای کرد و سلاحهای آنها ۳۰ کیلومتر از دورتر از مرز سوری-ترکی.
همزمان، کلین تأکید کرد، ضرورت دارد که ایالات متحده به تعهدش به ترکیه برای مبارزه با گروههای تروریستی در خاک سوریه عمل نماید. وی تأکید کرد: که «رفتار ایالات متحده نسبت به سازمانهای تروریستی در ادامه روابط میان دو کشور مؤثر است» و این که «آنکارا سیاست یکجانبه را، صرفنظر از اینکه از چه منبعی تحمیل شود، نخواهد پذیرفت.» این موضع آنکارا به خاطر این واقعیت است که نیروهای دمکراتیک سوریه SDF، که در واحدهای حزب کارگران کردستان YPG گردآمده اند و کنترل اغلب خاک مناطق الحسکه، و الرقّه و برخی از نواحی حلب و دیرالزور را در دست دارند، با حمایت ارتش آمریکا انجام میشود. هرچند آنکارا مانند مقامات رسمی دمشق مناطق خودمختار در شمال شرقی سوریه و نیز حضور نظامیان آمریکا در خاک سوریه را به رسمیت نمیشناسند.
لذا، در پسزمینه شرایط آسان برای شروع مجدد روند صلح در سوریه، نشست سهجانبه در مسکو توانست بنیاد راهحل آتی بحران در سوریه را پیریزی کند. و در این راه کوششهای روسیه مطمئناً میتواند گرهگشا باشد. با انتخابات ترکیه که قرار است در بهار صورت گیرد، مطمئناً آنکارا علاقهای به تأخیر این روند ندارد و این امید به رفع یکی از داغترین و خطرناکترین جنگهای مسلحانه را در آیندهای نزدیک افزایش خواهد داد.