تجربۀ ۲۸ مرداد
… ۲۸ مرداد در تاریخ معاصر ایران یک «روز» نیست، لکه چرک و خونی است به مقیاس زندگی یک نسل، زخمی است عمیق که علی رغم مرهم انقلاب، هنوز از آن خونابه می‌چکد. برای ریشه‌یابی و جمع‌بست تجربه‌ها و آموزش‌های این رویداد پردامنه – که باید چراغ راه حال و آینده باشد – نمی‌توان در محدوده حوادث روز و در سطح مناسبات احزاب و سازمان‌های سیاسی متوقف ماند. بدون اسلوب صحیح علمی، هیچ تحقیق معتبر علمی وجود ندارد. مولف کتاب «تجربه ۲۸ مرداد » این اسلوب را که جان اثر همه جانبه اوست، چنین معرفی می‌کند:
«… ما در این کتاب حوادث کشورمان را در ارتباط با حوادث بین‌المللی، حوادث سیاسی را در پیوند با مناسبات اجتماعی و نبرد تاریخی، روش هر حزب و سازمان و طبقه اجتماعی را در رابطه با روش سایر سازمان‌ها و طبقات و همه این‌ها را در مسیر تکاملیشان در نظر گرفته و بررسی کرده‌ایم. به نظر ما این شیوه تنها شیوه صحیح و علمی است. دشمنان جنبش کارگری برای این که این جنبش را به لجن بکشندو بورژوازی سازش‌کار و ترسوی ایران را از زیر ضربه بیرون آورند، به جای بررسی تاریخ جنبش در مجموع خویش، به جای بررسی مناسبات میان طبقات و سازمان‌های مختلف و به جای گذاشتن هر حادثه در جای خود و در جمع حوادث دیگر، به جای ارایه‌ی مشی همه سازمان‌های سیاسی که امکان مقایسه بدهد، فقط به «بررسی» حزب توده ایران ، به «بررسی » فقط و فقط جوانب معینی از فعالیت این حزب، آن هم به استناد این و یا آن جمله گسیخته از متن حوادث و مشی حزب می‌پردازند …»
که مسئله این‌جاست که
«… جنبش ملی شدن نفت ایران، جنبش یکسر “توده‌ای” نیست، جنبشی است که قشرهای وسیعی از طبقات مختلف مردم در آن شرکت کرده‌اند. خلاصه کردن تاریخ این جنبش در تاریخ حزب توده‌ایران، به هیچ وجه پایه علمی و واقعی ندارد. این جنبش را با همه بزرگی و اهمیت آن باید شناخت و آن را از زیر آوار کودتای ۲۸ مرداد بیرون کشید …»
دیدگاه «تجربه ۲۸ مرداد» پایه پای روی‌داد‌ها و تحولات سیاسی و از میان دیگ هفت‌جوش ماجراهای ریز و درشت، اصلی و فرعی، گذرا و پایدار، مسیر هر سازمان و جریان سیاسی موثر را تعقیب می‌کند، شاخ و برگ‌های حاشیه‌ای و اضافی را کنار می‌زند تا هر طبقه و قشر و گروه اجتماعی، در مشی و سیاست و برنامه حزب و سازمان و رهبران خاص خود عریان شود.
«… باید اجزای گوناگون شرکت کننده در جنبش را هم شناخت و هم معرفی کرد … چنین بررسی همه‌جانبه‌ای بسیار ضروریست. توشه‌ای است از گذشته برای آینده …»
… تجربه ۲۸ مرداد، بهای رودها خون و دریاها رنج است. این تجربه که خاکستر آرزوهای مردمی سلحشور و مجروح در آن مدفون است، امروز هم مثل دیروز به اعجاز «اتحاد» اشاره می‌کند. این جواز پیروزی است.
… سایر نیروها متاسفانه مشی اتحاد را اگر هم اعلام کنند، به معنای محدود آن می‌فهمند و اصیل‌ترین و پیگیرترین نیروهای انقلابی را کنار می‌گذارند، زیرا از پی‌گیری و قاطعیت انقلابی آن‌ها، از حقانیت تاریخی آن‌ها بیم دارند. از اینجا است که تلاش پیگیر برای متحد کردن نیروهای انقلابی به دوش ما است، رسالت تاریخی ما است.
ما می‌دانیم که جنبش انقلاب ضدامپریالیستی کنونی مردم ایران، به رهبری امام خمینی، ادامه بخش مهمی از بهترین دستاوردها و تجربیات جنبش ملی‌شدن نفت است. در جنبش کنونی بسیاری از شعارهای گذشته‌ی ما – که مورد اختلاف ما و مصدق بود – تحقق یافته، آمریکا شیطان بزرگ و سلطنت، حکومت شیطانی است. ما در آیینه‌ی این جنبش حاصل زحمات دیروزی خود را می‌بینیم و با صداقت تمام از آن دفاع می‌کنیم. مشی انقلابی و بی‌خدشه امروزی حزب ما حاصل پیوند طولانی علم و عمل، حاصل نبرد قهرمانانه کارگران آگاه ایران و چکیده‌ی تجربه غنی تاریخ است. این مشی پیروز خواهد شد.»
