باوجود استمرار پاندمی کووید−۱۹، فاجعه‌های طبیعی و رشد نابرابری، هزینه تسلیحاتی در سطح جهان به طور منظم رو به افزایش است و اخیراً به حد اعلای خود رسیده است. ایالات متحده آمریکا بدون تردید رتبه اول در تجارت مرگ را به خود اختصاص داده است ولی همین‌طور کشورهای اروپایی نیز در معامله شکت دارند. تنها فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و سلطنتی متحده بریتانیا در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ قریب ۲۰٪ صادرات سلاح در سطح جهان را به خود اختصاص داده بودند. اکنون انستیتوی فراملی هلندی TNI رابطه مستقیمی را بین تجارت تسلیحاتی اروپایی و میلیون‌ها نفر آواره به اثبات رسانده است.
کتاب «دود اسلحه» عنوان جدیدترین تحقیقات TNI است که به مناسبت ۷۰مین سالگرد کنوانسیون آوارگان در سال ۱۹۵۱ ، یک قرارداد بین‌المللی که حقوق مردمانی را که مجبور به فرار از سرزمین‌های خود شده‌اند، مشخص می‌کند، منتشر شده است. این گزارش، چشم‌انداز تاریکی از چرخه شیطانی جنگ، صدوراسلحه، فرار و تقویت و تشدید مرزبانی ترسیم می‌کند: سلاح‌های اروپایی باوجود قراردادتسلیحاتی سازمان ملل متحد و قوانین اتحادیه اروپا در مورد صدور اسلحه مسبب رانده شدن ۱،۱میلیون انسان از مناطق جنگ‌زده است.
در گزارش آمده است: « می‌توان سلاح‌ها، تجهیزات نظامی و فناوری‌ها را از مبدأ تا مقصد به طور روشمند دنبال کرد و پیامدهای ویران‌ساز آن را بر مردم محل مستند ساخت.» TNI می‌نویسد از این طریق می‌توان رابطه سببی صدور تسلیحات و فرار حداقل ۱،۱میلیون نفر را ثابت کرد.
Niamh Ni Bhriain از TNI در آنلاین ماگازین EUobserver می‌گوید: «رقم ۱،۱ میلیون نفر یک تخمین محتاطانه است که برمبنای موارد مشخص به دست آمده که موقعیت جغرافیایی سلاح‌های اروپایی را در مدت زمان مشخصی ردیابی کرده است» ولی محتمل است که این رقم به مراتب بیشتر و بالاتر باشد.
جنگ بسیار به صرفه است و جنگ علیه آوارگان روز به روز سودمندتر می‌شود.
TNI می‌نویسد: «سلاح‌های اروپایی در عملیات نظامی مورد استفاده قرار گرفت، که منجر به بی‌ثباتی و نهایتاً اخراج اجباری و ترک وطن بسیاری از مردم شد. بی‌ثبات سازی که به دنبال صدور سلاح‌های اروپایی تسهیل گردید، کمک کرد تا اروپا دستگاه امنیت مرزی خود را شدیداً گسترش دهد تا در مقابل تهدید ظاهری توسط آوارگان که قصد پناه‌جویی دارند، واکنش نشان دهد.»
تجارت اسلحه بسیار پرمنفعت است. در سال ۲۰۲۰مخارج تسلیحاتی در سطح جهان تقریباً بالغ بر ۲ بیلیون دلار بود که ۶۲٪ آن سهم ایالات متحده آمریکا، چین، هندوستان، روسیه و انگلستان بود. تجارت اسلحه جز اصلی این هزینه سنگین تسلیحاتی است.
از سال ۲۰۱۷ صدور اسلحه از اروپا به کشورهای شمال افریقا و غرب آسیا بالغ بر ۳۵ میلیارد یورو بود که ۱۴ میلیارد آن تنها سهم فرانسه از فروش اسلحه بود. تا پایان سال ۲۰۲۰ در سطح جهان ۸۲،۴ میلیون انسان به زور مجبور به ترک سرزمین‌های خود شدند. ۴۸ میلیون نفر در داخل جابه جا شدند و ۳۴،۴ میلیون نفر از کشورهای مبدأ خود گریختند و اغلب در جستجوی پناه‌گاه و یک زندگی انسانی به کشورهای همسایه عزیمت کردند. تعداد آوارگان از سال ۱۹۹۰ تقریباً دوبرابر شده است و در دهه‌های آینده به دلیل یک سلسله از فاکتورها از جمله مناقشات مسلحانه و اشکال دیگر خشونت و همین‌طور تغییر شرایط اقلیمی که فشاربرای مهاجرت را تشدید خواهد کرد احتمالاً به شدت رشد خواهد نمود. با این‌که فاکتورهای سیاسی، اقتصادی و تاریخی فراوانی وجود دارد که باعث مهاجرت می‌شود، ولی همان‌طور که گزارش فوق نشان می‌دهد رشد مستمر تعداد آوارگان به طور مستقیم با تجارت گسترش‌یابنده اسلحه مربوط است. ساده‌تر بگوییم: تجارت با اسلحه نه تنها باعث مهاجرت توده‌ای می شود بلکه در عین حال صنعتی است که از نظامی‌ساختن مرزها برای جلوگیری از ورود و دفع آوارگان منتفع می‌گردد. تبعید نتیجه یک مدل تجارتی است که سودها از یک سو از فروش اسلحه و از سوی دیگر نظامی سازی راه‌ها و گذرگاه‌های آوارگان و مرزها حاصل می‌گردد. در کنار افزایش مستمر تجارت تسلیحات و افزایش تعداد آوارگان، بازار تامین امنیت مرزها نیز رشد می‌یابد که تا سال ۲۰۲۵ به حجم ۶۵ تا ۶۸ میلیارد دلار خواهد رسید. جنگ بسیار باصرفه است و جنگ علیه آوارگان باصرفه‌تر.»
(نقل از کتاب دود اسلحه)
برای این گزارش انستیتوی نامبرده آن مواردی را که اسلحه، اجزا، متعلقات و تجهیزات نظامی از اروپا به مناطق جنگی نقش ایفأ می‌کند را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. رسماً کشورهای اتحادیه اروپا مستلزم به رعایت قوانین و قواعد سازمان ملل و اتحادیه اروپا هستند. این قوانین تحویل سلاح به کشورهای در حال جنگ را ممنوع کرده است. یک کشور اگر بداند که سلاح‌هایی که از آن کشور صادر می‌شود برای کشتار توده‌ای و یا جنایت علیه بشریت و یا زیرپاگذاردن کنوانسیون ژنو و یا علیه مردم غیرنظامی به کار گرفته خواهد شد، نباید به آنها اجازه عبور دهد. صدور تسلیحات نباید به مناقشات مسلحانه دامن زند و یا آنها را طولانی‌تر نماید. ولی وقتی که سلاح‌ها صادر شد دیگر غیرممکن بتوان تعیین کرد که آنها چگونه مورد استفاده قرار خواهند گرفت. به گفته TNI قواعد و قوانین وجود دارد، لکن سازوکارهای کنترل بسیار سست و شل است. بخش‌هایی چون بخش کشاورزی به مراتب سخت‌تر کنترل و تنظیم می‌شود با این‌که «مثل تجارت اسلحه، حقوق اساسی برای حیات و دیگر حقوق بشر را به مخاطره نمی‌افکند.»
TNI تحقیقات خود را با ۵ مورد مشخص مستند می‌سازد. مثلاً اجزأ و وسایل یدکی بالگرد T-129-ATAK به ترکیه فروخته شد که در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در حمله به شهر شمالی سوریه “افرین”، به کار گرفته شد که به فرار ۱۸۰ هزار نفر از مردم محلی انجامید.
نمونه دیگر نشان می‌دهد که اجزأ و وسایل و محصولات انگلیسی، فرانسوی و آلمانی از جمله موشک و باطری‌های موشکی به ترکیه فرستاده شد و از آنجا تحویل آذربایجان داده شد. این موشک‌ها سوار پهپاد گردیده و طی حملات علیه ناگورنوقره‌باغ مورد استفاده قرار گرفت. تقریباً ۹۰هزار شهروند ارمنی در طول این جنگ مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند.
در عراق جنگجویان ولایت اسلامی از موشک‌ها و لوله‌های پرتاب موشک بلغاری استفاده می‌کردند که به عربستان و امارات متحده صادر شده بود. این موشک‌ها در “الرمادی” مورد استفاده قرار گرفت که به فرار ۵۰۰ هزارنفر از ایالت “الانبار” انجامید. «در سال ۲۰۱۷ یک لوله پرتاب موشک دیگر از بلغارستان در شرق موصل در شهر “برطله” از طرف نیروهای داعش مورد استفاده قرار گرفت.» در منطقه گسترده حومه موصل بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ حداقل ۲۰۰ هزار نفر آواره شدند.
بلغارستان همین‌طور مسلسل، سیستم‌های خمپاره‌انداز با کالبیر بزرگ، مسلسل‌های دستی سبک، سلاح‌های پرتاب نارنجک و غیره به پلیس ملی و ارتش جمهوری دمکراتیک کنگو ارسال کرده بود. «به طور مشخص، سلاح‌های بلغاری در سال ۲۰۱۷ در شمال “کیوو” به کار گرفته شد به مهاجرت اجباری ۵۲۳ هزار نفر انجامید.»
یک مورد مشخص دیگر صدور ناوهای گشتی ایتالیایی به لیبی بود که با آنها به اصطلاح گارد ساحلی لیبی از فرار شهروندان افریقایی به اروپا جلوگیری کند. در بین این ناو‌ها، ناو “فزان ۶۵۸” بود که EUobserver در اوایل ماه ژوئیه مشاهد کرده بود چگونه فراریان را در منطقه جستجو و نجات مالتا دستگیر کرده بود. بنابرگفته کمیسر اتحادیه اروپا “اولیور فرهلییه” اکنون اتحادیه اروپا سه ناو گشتی جدید از نوع P-150 در اختیار شبه نظامیان لیبایی قرار خواهد داد.
«بسیاری از آنانی که از لیبی گریخته‌اند، احتمالاً از کانون‌های درگیری دیگری در کشورهای افریقایی و غرب آسیا فرار کرده‌اند، که احتمالاً تجهیزات نظامی و اسلحه اروپایی خریداری و یا دریافت کرده بودند، به طوری که بخش تسلیحاتی اروپا در هر گامی در راه تبعید تا مهاجرت شدیداً سود می‌برد به این صورت که اول مردم را وادار به فرار می‌کند و سپس آنها را می‌ترساند و به رجعت وادار می‌سازد.»
(نقل از کتاب دود اسلحه)
در این بررسی‌ها NTI شرکت‌های تسلیحاتی زیر را شناسایی کرده است:
Airbus آلمانی− فرانسوی
ARSENAL بلغارستان
BAE Sytem بریتانیا
Baykar makina ترکیه
EDO MBM بریتانیا
Intermarine ایتالیا
Kintex بلغارستان
Leonardo ایتالیا
Roketsan ترکیه
SE Aerospatiale فرانسه
TDW آلمان
صنایع هوا فضا ترکیه
Vzovski بلغارستان
