ایالات متحده با تقویت موقعیت خود در زنجیره ارزش نیمه هادی‌های پیشرفته، اساساً اقداماتی را که علیه شرکت مخابراتی چینی هواوی انجام داد، تکرار خواهد کرد. اما این بار آن‌ها یک کشور را هدف قرار خواهند داد. ممنوعیت هر سومین شرکت در این زنجیرۀ تولید ارزش که از پتنت‌های (انحصار حق ثبت اختراع) آمریکایی برای تولید نیمه هادی‌ها از تحویل به روسیه استفاده می‌کند، به منزله یک تحریم مؤثر فن‌آوری به ضرر مسکو است.
ایالات متحده با تقویت موقعیت خود در زنجیره ارزش نیمه هادی‌های پیشرفته، اساساً اقداماتی را که علیه شرکت مخابراتی چینی هواوی انجام داد، تکرار خواهد کرد. اما این بار آن‌ها یک کشور را هدف قرار خواهند داد. ممنوعیت هر سومین شرکت در این زنجیرۀ تولید ارزش که از پتنت‌های (انحصار حق ثبت اختراع) آمریکایی برای تولید نیمه هادی‌ها از تحویل به روسیه استفاده می‌کند، به منزله یک تحریم مؤثر فن‌آوری به ضرر مسکو است. همان‌طور که چین به تازگی تجربه کرد، این به منزله اقدامی در حوزه قضایی فراسرزمینی ایالات متحده است که بازار جهانی نیمه هادی‌ها و زنجیره تأمین را سیاسی می‌کند. این به نوبه خود، پکن را بر آن داشت تا صنعت و قابلیت‌های خود را در این زمینه توسعه دهد.
چین از ناتو می‌خواهد که نگرانی‌های امنیتی روسیه را جدی بگیرد
در حالی‌که هواوی تاکنون تنها شرکتی است که کاملاً تحت این قوانین سخت‌گیرانه قرار می‌گیرد، حدود ۴۰۰ شرکت در «فهرست مخوف» آمریکا قرار گرفته اند – ابزاری که ایالات متحده برای محدود کردن تجارت از آن استفاده می‌کند. این فهرست شامل هر صنعت از مخابرات گرفته تا کامپیوتر، هوانوردی، بیوتکنولوژی، انرژی هسته‌ای و بسیاری موارد دیگر می‌شود. اعمال چنین محدودیت‌هایی برای کشوری به وسعت روسیه در دوران پس از ۱۹۹۱ بی‌سابقه خواهد بود. این معیار، و سیاسی کردن تهاجمی آمریکا در زنجیره تأمین جهانی نیمه هادی‌ها، نتیجه تغییر شرایط سیاسی جهانی است که ما شاهد آن هستیم. این هم‌چنین شیوۀ تفکر پشت سیاست خارجی ایالات متحده را نشان می‌دهد. همان‌طور که چندین بار اظهارنظر کرده ام، ایالات متحده وسواس زیادی برای حفظ هژمونی یکجانبه به هر قیمتی دارد. در این زمینه، تحریم‌ها در صنعت نیمه‌هادی‌ها به ابزاری مطلوب برای واشنگتن تبدیل شده است. ایالات متحده می‌تواند از انحصار خود در فن‌آوری‌های استراتژیک و حیاتی با هدف کسب مزیت‌های اقتصادی نسبت به سایر فعالان بازار استفاده کند.
بنابراین صرف‌نظر از آنچه در اوکرائین اتفاق می‌افتد، روسیه باید انتظار داشته باشد که در مقطعی با نوعی از این تحریم‌ها روبه‌رو شود. و این مسکو را در موقعیتی مشابه پکن قرار می‌دهد: این کشور باید فوراً وابستگی خود را به فن‌آوری ایالات متحده، که می‌تواند بدون هیچ هشداری به مثابۀ اسلحه مورد استفاده قرار گیرد، کاهش دهد. روسیه دارای نقاط قوت ذاتی بسیاری در مهندسی، هوافضا و فن‌آوری نظامی است. اما انحصار حق ثبت اختراع آمریکا در فن‌آوری نیمه هادی‌ها یک مشکل استراتژیک ایجاد می‌کند، به ویژه از آنجایی که ایالات متحده صنایعی را در کره جنوبی، تایوان، ژاپن و هلند ایجاد کرده است که تحت کنترل خود است.
بنابراین بسیار مهم است که روسیه و چین در این زمینه همکاری کنند. پیش از این، در مواجهه با چالش ایالات متحده، همکاری‌های فزاینده‌ای در زمینه فن‌آوری‌های استراتژیک در حوزه‌های مختلفی از جمله هوانوردی، نظامی و فضایی وجود داشته است. اما موضوع نیمه هادی‌ها نیز باید در تصویر کلی گنجانده شود.
آیا تحریم‌های غرب بر روابط روسیه و چین تأثیر می‌گذارد؟
ایالات متحده برای تحکیم بیش‌تر تسلط خود بر زنجیرۀ جهانی تأمین نیمه هادی‌ها، شرکت‌های کلیدی را برای ایجاد ظرفیت در داخل یا در کشورهای دوست تقویت کرده است. همین هفته گذشته، اینتل ایجاد یک کارخانه جدید را در اوهایو اعلام کرد – اندکی پس از این‌که ایالات متحده آن‌را از سرمایه‌گذاری در کارخانه‌ای در چین منع کرد. به همین ترتیب، ایالات متحده برترین شرکت نیمه هادی، تایوان Semiconductor Manufacturing Co. (TSMC) را برای ایجاد یک کارخانه در آریزونا و یک کارخانه در ژاپن تحت فشار قرار داده است. کاملاً واضح است که نیمه هادی‌ها دیگر نه یک کالای آزاد تجاری جهانی، بلکه عنصری کلیدی از ژئوپلیتیک هستند.
هدف پکن تا حد زیادی در این نهفته است، که توانایی‌ها و منابع خود را برای پیشرفت‌های خود تأمین کند. اما باید این را نیز بپذیرد که اگر دولت چین کشورهای دیگر را درگیر مبارزه مشابه کند و از یکدیگر حمایت کنند، اهداف آن بهتر حمایت خواهد شد. این کار را برای ایالات متحده دشوارتر می‌کند تا چین به تنهایی آماج حمله قرار دهد و تسلط جهانی بر این صنعت را حفظ کند. از این نظر، بهتر است پکن به دنبال راه‌حل‌های مشترک نیمه هادی‌ها با مسکو باشد. از جمله ایجاد پروژه‌های مشترک برای توسعه پتنت‌های جدید در لیتوگرافی و سایر فن‌آوری‌های حیاتی، تجمیع و به اشتراک گذاشتن تخصص و افزایش همکاری‌های آکادمیک و تحقیقاتی بین دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات.
هم‌چنین برای شرکت‌های چینی مربوطه می‌تواند مفید باشد که در تولید و ظرفیت‌های روسیه سرمایه‌گذاری کنند. به عنوان مثال، هواوی از استفاده از تقریباً تمامی فن‌آوری‌های ایالات متحده منع شده است. در نتیجه، این شرکت نسبت به سایر شرکت‌هایی که ممکن است تحت تحریم باقی بمانند، در موقعیت بهتری برای حمایت از روسیه قرار خواهد داشت. حداقل زمانی که هواوی برای تولید تجهیزات تراشه‌سازی خود آماده می‌شود. به همین ترتیب، شرکت نیمه هادی چینی SMIC باید سرمایه‌گذاری در قابلیت‌ها در روسیه را برای ایجاد یک زنجیره تأمین امن‌تر و ایجاد صنایع داخلی مکمل در نظر بگیرد.
اگر آمریکا بتواند به طور مستمر از ابزار تحریم در بازار نیمه هادی علیه هر دو کشور استفاده کند، یک برد استراتژیک برای آمریکا خواهد بود، وقتی واکنش آن‌ها هماهنگ نباشد. روسیه دارای تخصص علمی دیرینه است، در حالی‌که چین دارای جمعیت تحصیل کرده فزاینده‌ای با منابع اضافی است. اما در هر صورت، تولید نیمه هادی باید تمرکز اصلی باشد.
به طور خلاصه می‌توان گفت، که تغییر محیط بین‌المللی منجر به تبدیل شدن نیمه هادی‌ها به سلاح سیاسی مورد علاقه آمریکا شده است. ایالات متحده تمایل خود را برای استفاده از سلطه سنتی خود در این زمینه برای حمله به مخالفان ژئوپلیتیکی و بهره‌برداری از نیاز روزافزون به این فن‌آوری در دنیای بیش از پیش دیجیتالی شدۀ ما ابراز کرده است. چین در حال حاضر در حال رقابت برای جلوگیری از تبدیل شدن این امر به مهم‌ترین جنبه مهار آن است. و همه چیز نشان می‌دهد که ایالات متحده همین رویکرد را در قبال روسیه در پیش خواهد گرفت.
در نتیجه، چین و روسیه باید یک استراتژی و نقشه راه مشترک برای مقابله با آن ایجاد کنند. اگر آن‌ها ایجاد یک پایگاه مشترک در کُرۀ ماه را هدف قرار دهند، آنگاه می‌توانند مطمئناً معضل نیمه هادی را هم حل کنند. بنابراین، آن‌ها با سیاسی کردن و مسلح کردن کل صنعت بر اساس ترجیحات آمریکایی مخالفت خواهند کرد.
————————————-
• تام فاودی (Tom Fowdy) نویسنده و تحلیلگر بریتانیایی در زمینه سیاست و روابط بین‌الملل در شرق آسیا است.