روابط بین صربستان و کوزوو که به رسمیت شناخته نشده مجدداً دچار تنش گردیده است و واقعاً ساعت به ساعت وخیم‌تر می‌گردد: صربها سنگر درست می‌کنند، مامورین سازمان ملل برای گشت به مرز بین دو منطقه اعزام می‌شوند، دولت کوزوو تهدید به زور می‌کند، در حالی که بلگراد سعی دارد مانع از یک مناقشه نظامی با کوزوو که بعضاً از طرف اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته شده، گردد. چگونه و چرا بالکان مجدداً وارد مرحله تقابل داغ قرار گرفته را اکنون بیان می‌داریم.
چه اتفاقی رخ داد؟
وقتی که پلیس کوزوو «دجان پانتیچ» پلیس سابق و صرب‌تبار را در پست مرزی(ادارای) «جارینجه» بین کوزوو و «متوهیا» و مرکز صربستان دستگیر کرد، روابط بین صربستان و کوزوو که بعضاً به رسمیت شناخته شده روز ۱۰ دسامبر مجدداً رو به تیرگی رفت. او متهم شده بود که در حمله اخیر به پلیس کوزوو شرکت داشته است.
مردم صربستان واکنش نشان دادند و اتوبان را در نقاط مختلف در نزدیکی پست کنترل اشغال کرده و دست به اعتراض زدند تا از انتقال «پانتیچ» به پریشتینا جلوگیری کنند.
گروه‌های گشتی اتحادیه اروپا در کوزوو EULEX و گروه بین‌المللی به رهبری ناتو در کوزوو و متوهیا KFOR به سنگرها اعزام شدند.
آلبین کورتی نخست وزیر کوزووی برسمیت شناخته نشده، از صربها خواست که سنگرها را تا غروب روز ۱۱ دسامبر ترک کنند. رئیس جمهور صربستان آلکساندر ووچیچ روز ۱۱ دسامبر جلسه اضطراری شورای امنیت ملی را تشکیل داد. او در تلویزیون ملی گفت: «امروز سخت‌ترین روز زندگی من به عنوان رئیس جمهور است و احتمالاً سخت‌ترین شب نیز در انتظار ما خواهد بود. ما اکنون پشت به دیوار قرار گرفته‌ایم».
رهبر صربها در کوزوو و متوهیا، گوران راکیچ ایجاد ستاد بحران را اعلام کرد که قرار است شهروندان و رسانه‌ها را در جریان قرار دهد.
حمله به نیروهای امنیتی
کمی قبل از آن یکان‌های ویژه پلیس کوزوواری به ساختمان کمیسیون انتخابات در میروویچا حمله بردند. رسانه‌ها از صدای انفجاراتی گزارش کردند، قسمت‌هایی از شهر را دود فرا گرفته بود و صدای آژیر به گوش می‌رسید. در همان روز پلیس کوزوو وارد ساختمان شهرداری «زوبین پوتوک» شد. کارمندان غیرنظامی در درون ساختمان مقاومت کردند. دو روز بعد روزنامه «وِزرنیه نووستی» گزارش داد که ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر از واحدهای ویژه پلیس کوزوو به نواحی شمالی کوزوو و متوهیا که محل سکونت صرب‌هاست حمله برده‌اند. بنابرگزارشات روزنامه نامبرده آنها با خودروهای زرهی به آنجا رفته و «کوسوسکا میتروویچا» را محاصره کردند. شهروندان منطقه اجازه فیلم و عکس‌برداری نداشتند و خبرنگاران اجازه ورود پیدا نکردند. در حالی که طبق قرارداد بروکسل پلیس کوزوو بدون گرفتن مجوز از رهبران چهار ناحیه صرب، اجازه ورود به مناطق مسکونی صربها در شمال کوزوو را ندارد. این قرارداد برای بهبود روابط بین بلگراد و پریشتینا روز ۱۹ آپریل ۲۰۱۳ به امضا رسید. بر اساس این قرارداد، باید در کوزوو یک نهاد خودمختار از صرب‌های مقیم این جمهوری به رسمیت شناخته نشده ایجاد شود. ووچیچ کراراً توضیح داد که بلگراد سهم خود را در اجرای موافقت‌نامه اجرا کرده است. کوزواری‌ها که تازه تدوین اساسنامه را آغاز کرده بودند، ادامه روند آن را متوقف ساختند.
پس از ورود نیروهای امنیتی کوزواری، ووچیچ و نخست‌وزیر صربستان خانم آنا برنابیچ، پریشتینا را متهم کردند که کلیه موافقت‌نامه‌های گذشته و قراردادهای بین‌المللی در مورد مسئله کوزوو، از جمله قرارداد بروکسل را نادیده می‌گیرد.
در اواسط ماه نوامبر رئیس جمهور کشور به رسمیت شناخته نشده کوزوو، خانم ویوسا عثمانی انتخابات زودهنگام روز ۱۸ دسامبر در مناطق میتروویچای شمالی، زوبین پوتوک، لپوساویچ و زوکان را لغو کرد. ولی در ماه دسامبر تصمیم گرفته شد که این انتخابات روز ۲۳ آپریل سال آینده انجام شود. رسانه‌ها این تصمیم را ناشی از وضعیت در شمال منطقه و همین‌طور درخواست سفرای خارجی اعلام کردند.
مناقشه و تشدید اخیر آن
کوزوو در سال ۲۰۰۸ اعلام استقلال کرد. صربستان این منطقه را بخشی از کشور خود می‌داند. جمهوری تاکنون از طرف ۱۰۰ کشور به رسمیت شناخته شده است، که روسیه جزو آنها نیست. از زمان اعلام استقلال کوزوو مناقشه بین پریشتینا و بلگراد به طور مداوم تشدید یافته است.
تشدید اخیر وخامت در بالکان به یک فرمان دولت در پریشتینا مربوط است که براساس آن صاحبان خودرو دارای نمره‌های صربستان از اول نوامبر جریمه مالی خواهند شد. این فرمان اعتراضاتی را در شمال به وجود آورد.
روز اول نوامبر برای ۱۷۴۰ صاحب خودرو با شماره‌هایی که از طرف مقامات صربستانی صادرشده بود، جریمه صادر شد. آنها مجبور بودند شماره خودروهای خود را با نماد RKS (جمهوری کوزوو) عوض کنند.
با پیش‌زمینه این وقایع در واقع کلیه صربها در کوزوو و متوهیا از روز ۵ نوامبر به رسمیت شناخته شدن وجود خود را در کلیه نهادهای دولتی از دست دادند. با وساطت نهادهای بین‌المللی تصمیم در مورد جرایم نقدی چندین بار به عقب افتاد.
بنابراظهارات سفیر روسیه در صربستان، الکساندر بوتسان-خارچنکو وضعیت در کوزوو «به مرزهای نهایی» خود رسیده که بعد از آن آغاز فاز مقابله داغ محتمل خواهد بود.
موضع اتحادیه اروپا و تلاش‌های کوزوو برای پیوستن به اتحادیه
اولین کسی که در اتحادیه اروپا در مورد این مسئله اظهار نظر کرد خانم آنالنا بئربوک وزیرامورخارجه آلمان بود. به نظر ایشان نحوکلام صربستان به تشدید تنش با کوزووی به رسمیت شناخته نشده دامن می‌زند. او گفت«این فراتر از بی‌مسئولیتی است» و از بلگراد خواست حداکثر کوشش خود را به کار بندد تا مشکل را در منطقه حل کند. او اشاره کرد که تامین امنیت مردم «همین طور در مسئولیت دولت صربستان قرار دارد.»
رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا، ژوزپ بورل اطمینان داد که EULEX هماهنگی با دولت کوزوو و KFOR زیر فرمان ناتو را ادامه خواهد داد و اتحادیه اروپا نه حمله به EULEX در کوزوو و نه اقدامات خشونت‌آمیز و بزه‌کارانه در شمال را تحمل نخواهد کرد.
او گفت که اتحادیه اروپا تصمیم گرفته گزارشگران ویژه خود برای غرب بالکان را به کوزوو اعزام دارد تا از تنش موجود در منطقه بکاهد. رئیس دفتر دولتی صرب برای کوزوو و متروهیا، پتار پتکوویچ از اروپا خواست سلاح‌های اتوماتیک در دستان یکان‌های ویژه پلیس کوزوویی در شمال را در نظر داشته باشند.
در این بین کوزوو مساعی خود برای عضویت در اتحادیه اروپارا قطع نمی‌کند. ویوسا عثمانی قبلاً اعلام کرد که پریشتینا تا پایان سال جاری پیشنهاد عضویت خود به اتحادیه اروپا را ارایه خواهد کرد. بنابراظهارات ووچیچ، پریشتینا این گام را روز ۱۵ دسامبر برخواهد داشت و در نتیجه توافقنامه‌های واشنگتن را نقض خواهد کرد. این قراردادی است که با وساطت ایالات متحده در مورد عادی سازی روابط اقتصادی بین صربستان و کوزوو فراهم شد، که روز ۴ سپتامبر سال ۲۰۲۰ در کاخ سفید به امضأ رسید. در این قرارداد بلگراد تعهد کرد از کوشش‌های خود برای مجاب کردن دیگر کشورها برای عدم به رسمیت شناختن کوزوو دست بردارد، در مقابل پریشتینا به نوبه خود پذیرفت که دیگر تقاضای عضویت در سازمان‌های بین‌المللی نکند.
ایویتسا داچیچ معاون اول نخست وزیر و وزیر امور خارجه صربستان از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، که استقلال کوزوو را هنوز به رسمیت نشناخته‌اند، خواست، از ارسال درخواست عضویت پریشتینا جلوگیری به عمل آورند.
علل تشدید وخامت اوضاع
خانم پرفسور یکاترینا انتینا از مدرسه عالی اقتصادی و رئیس بخش تحقیقات منطقه دریای مدیترانه و دریای سیاه انستیتوی اروپا وابسته به آکادمی علوم روسیه می‌گوید از زمانی که آلبین کورتی در کوزوو به قدرت رسید، هم احساسات ناسیونالیستی در بین جمعیت آلبنانیایی استان و هم تحریکات که دیگر دایمی شده‌است علل تشدید وخامت اوضاع کنونی است. «تحت این شرایط کوزوویی‌های صرب تبار هم اکنون نگران جان و سلامت خود هستند.» او در مقابل خبرگزاری تاس گفت:«چنین ابعادی از تنش‌های فزاینده برای این منطقه از اوایل سال‌های ۲۰۰۰ تاکنون بی سابقه بوده است.»
به نظر وی برای بلگراد اهمیت اساسی دارد که این وضعیت از طریق دیپلماتیک حل گردد. دولت صربستان کلیه گزینه‌ها را در نظر خواهد گرفت که از تشدید وخامت، خشونت و سناریویی که بلگراد مجبور شود با خشونت در مقابل تحریکات آلبانیایی‌ها عمل کند، جلوگیری به عمل آورد. خانم پرفسورگفت: «این آخرین سناریویی است که ووچیچ انتخاب خواهد کرد.»