تارنگاشت عدالت
پنج سال پیش بازیگر و کمدین اوکراینی، ولودیمیر زلنسکی به عنوان رییس‌جمهور این کشور انتخاب شد. او در سخنرانی به مناسبت مراسم تحلیف خود در ۲۰ مه ۲۰۱۹ به هموطنان خود قول داد: «در پنج سال آینده من هر کاری انجام خواهم داد تا اوکراینی‌ها گریه نکنند.» یک روزنامه‌نگار اوکراینی می‌نویسد که این سخنرانی اکنون شبیه ویدیویی است که در یک شبکه عصبی مصنوعی از یک جهان موازی تولید شده باشد.
آماده هر کاری برای استقرار صلح؟
در آن زمان، زلنسکی تأکید می‌کرد که هیچ اوکراینی «اصل» و یا «جعلی» وجود ندارد. به طور نمادین، او هم‌چنین چند جمله به زبان روسی (که در ضمن زبان مادری اوست) بیان کرد. او وعده داد که به جنگ داخلی در دونباس که از سال ۲۰۱۴ آغاز شده بود، پایان خواهد داد: «وظیفه اصلی ما آتش‌بس در دونباس است. بارها از من پرسیده شده: حاضرید برای تحقق آتش‌بس چه کار کنید؟ سؤال عجیبی است. و برای حفظ جان نزدیکانتان حاضرید چه کاری انجام دهید؟ می‌توانم به شما اطمینان خاطر دهم، برای این‌که قهرمانان ما دیگر نمیرند، آماده انجام هر کاری هستم. و قطعاً ترسی از اتخاذ تصمیمات سخت ندارم، حاضرم درجه محبوبیت خود را از دست بدهم و اگر لازم شد، آماده ام بدون تزلزل از موقعیت و مقام خود صرف‌نظر کنم تا بدون از دست دادن سرزمین‌هایمان صلح را برقرار سازم.»
اکنون پس از پنج سال، کشور ویران شده و درگیر جنگ با روسیه است. تهاجم روسیه در فوریه ۲۰۲۲ پس از یک دوره طولانی امید برای صلح پایدار در دونباس از طریق توافق‌نامه مینسک بود که به گفته صدراعظم وقت آلمان، آنگلا مرکل، برای این امضاء شد تا فرصت لازم برای تسلیح مجدد اوکراین فراهم شود. اظهارات مشابهی نیز از طرف مشاور سابق رییس‌جمهور روسیه «ولادیسلاو سورکوف» وجود دارد. غرب خطوط اساسی توافق‌نامه صلحی را که در مارس ۲۰۲۲ تهیه شده بود، لغو کرد. انگلیس و آمریکا دستور دادند که به جای مذاکره جنگ صورت گیرد.
از آن زمان به بعد اوضاع برای کی‌یف بهتر نشد. روسیه به طور پیوسته در طول خط جبهه که بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر است، پیشروی می کند و اوکراین هر روز سرزمین‌های بیش‌تری را از دست می‌دهد. «کنفرانس صلح» دیگری که از سوی زلنسکی پیشنهاد شده قرار است در ماه ژوئن در سوئیس برگزار شود. او امیدوار است که بتواند نظر کشورهای «جنوب جهانی» را برای قبول «فرمول صلح» خود جلب کند، که به عنوان پیش‌شرط مذاکرات، روسیه ملزم به خروج از دونباس و کریمه شود. موضعی که بسیار غیرواقعی است و به معنی این است که روسیه باید در مقابل اوکراین کاپیتولاسیون کند، حتی اگر از نظر نظامی دقیقاً در جهت مخالف پیش می‌رود. به همین دلیل کشورهای بزرگی مانند برزیل، آفریقای جنوبی و چین تمایلی به شرکت در این کنفرانس ندارند.
دوره ریاست جمهوری به پایان رسیده است
یکی دیگر از مشکلاتی که زلنسکی با آن مواجه است، پایان دوره ریاست جمهوری او در ۲۰ مه ۲۰۲۴ است. در این رابطه، چند ماه پیش (زمانی که مشخص شد انتخابات ریاست جمهوری به موقع برگزار نخواهد شد) بحث داغی در مورد این‌که آیا رییس‌جمهور مجاز است پس از پایان دوره پنج ساله مقرر در قانون اساسی به ریاست جمهوری خود ادامه دهد، آغاز شد. رییس‌جمهور اوکراین به این ماده از قانون اساسی استناد می‌کند که اختیارات رییس‌جمهور وقت در روز روی کار آمدن رییس‌جمهور جدید پایان می‌یابد.
دادگاه قانون اساسی اوکراین می‌تواند به این بلاتکلیفی پایان دهد، اما مقامات، به قول رسانه‌ها، از ترس این‌که دادگاه قانون اساسی اوکراین در مورد مشروعیت رییس‌جمهور به نفع زلنسکی رأی ندهد، به آن رجوع نکرده اند.
موضع رژیم زلنسکی این است که مشروعیت رییس‌جمهور زیر سؤال نمی‌رود و هر کس که غیر از این فکر می‌کند جاسوس مسکو است. اتحادیه اروپایی و ایالات متحده با عجله تأکید کردند که هم‌چنان زلنسکی را به عنوان رییس‌جمهور اوکراین به رسمیت می‌شناسند تا از پدید آمدن هر گونه تردیدی جلوگیری کنند.
با این حال، مشکل اصلی رییس‌جمهور اکنون مسأله «عدم مشروعیت» او نیست. مشکل اصلی وضعیت جبهه و داخل کشور است که اخیراً به طرز محسوسی بدتر شده است. و اگر زلنسکی نتواند این روند را معکوس کند، آنگاه همه مخالفان متعدد او در داخل و خارج اوکراین ممکن است سعی کنند از موقعیت دشوار برای خلاص شدن از شر او استفاده کنند. و سپس مسأله ۲۰ مه می‌تواند به یکی از دلایل رسمی این امر تبدیل شود.
عنان گسیختگی فزاینده
با بدتر شدن وضعیت نظامی در جبهه، زلنسکی نیز به طرز مشهودی عنان گسیخته‌تر می‌شود. او مجدداً مانند آغاز جنگ خواستار ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع غربی، حداقل بر فراز غرب اوکراین شد. ایده‌ای که بلافاصله از سوی برلین و واشنگتن رد شد، زیرا به معنای دخالت مستقیم ناتو در جنگ است. رییس‌جمهور اوکراین هم‌چنین از حامیان غربی می‌خواهد که به او اجازه استفاده از سلاح‌های غربی در بخش‌های مرکزی روسیه را بدهند، که حداقل تاکنون پاسخ مثبتی به آن داده نشده است.
صدها هزار سرباز اوکراینی کشته یا زخمی شده اند، و هم‌چنین تلفات زیادی در میان جمعیت غیرنظامی وجود دارد – به طوری که تخمین زده می‌شود ۱۰ هزار نفر از فوریه ۲۰۲۲ و ۱۴ هزار نفر در دونباس بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲. کشور ویران شده و زیرساخت‌ها تا حد زیادی از بین رفته است. گریه‌ای که قرار بود تمام شود، هنوز ادامه دارد.