رمان تاریخی رود پرخروش* اثر ارزشمند و آموزنده استاد ابراهیم دارابی، آموزگار دانشور، فرهیخته و فروتن میهن ما، در چهار جلد و نزدیک به ۱۸۰۰ صفحه، تاریخ مبارزات شکوهمند مردمان سرزمین سپیدموی ماست. این تاریخ از تقریباً سال ۱۲۹۶ شروع می‌شود و تا سال ۱۳۵۷ ادامه می‌یابد. رمان در این سیر تقریباً ۶۰ ساله تحولات مهمی را از نظر می‌گذراند:
از رویدادهای دوران انقلاب مشروطیت، مهاجرت ایرانیان زحمتکش به منطقه قفقاز و به ویژه باکو، تشکیل فرقه عدالت، جنبش جنگل، مبارزات حزب کمونیست ایران، جنبش ملی و فرقه دمکرات آذربایجان، جنبش ملی شدن نفت و فعالیت‌های حزب تودۀ ایران و جبهه ملی ایران به رهبری دکتر محمد مصدق، تا تحولات دهه ۱۳۴، مبارزه علیه کاپیتولاسیون، برآمدن جنبش‌های چریکی، به ویژه سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران و سرانجام انقلاب ضداستبدادی، ضدامپریالیستی و خلقی ۱۳۵۷.
دانش تاریخ از زندگی‌ها و رنج‌ها و مبارزات، به طور کلی، سخن می‌گوید و اگر از منظر علمی، تحلیل و نگاشته شود، بس درس‌ها می‌آموزد که می‌تواند اگر خوانده و آموخته شود، از تکرار تجربه‌ها و رنج‌ها بکاهد؛ اما رمان،به ویژه رمان تاریخی، با انسان‌ها، تک‌تک انسان‌ها، سر و کار دارد که در آوردگاه‌های اجتماعی و سیاسی، کار و پیکار می‌کنند؛ عشق و نفرت می‌ورزند؛ طعم تلخ بیکاری، فقر و استبداد را می‌چشند و زندان‌ها، تبعیدها، شکنجه‌گاه‌ها و تیرباران‌ها را با گوشت و پوست و خون خود تجربه می‌کنند. خواننده رمان تاریخی، همراه شخصیت‌های داستان زندگی می‌کند، رنج می‌برد، به شوق می‌آید و در سوگ شخصیت‌های رمان تکیده می‌شود، اشک می‌ریزد و متأثر می‌شود. …
