در پی عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکرائین، و تحمیل یکجانبه و غیرقابل توجیه تحریم‌ها علیه روسیه، شبکه‌های اجتماعی غرب با سِیلی از اخبار و اطلاعات نادرست اشباع شد و بسیاری از مردم جهان را به ارزیابی مجدد درباره آنچه پیش‌تر ضروری می‌نمود، واداشت. یک نقطه عطف در این نوسنجی بیانیه‌ای بود که از سوی سرپرست رسانه‌ای مجتمع تکنولوژی ایالات متحده به نام «متا هولدینگ» در ۱۱ مارس انتشار یافت.
اندی استون از طریق حساب توئیتری خود یک اسکرین شات (نمای صفحه) ارایه داد که شرکت نامبرده به کاربران خود اجازه می‌دهد شهروندان روسی و رهبران روسی و بلاروسی را به مرگ تهدید کنند و آن‌را منتشر سازند. به این ترتیب پاشیدن بذر بیگانه‌هراسی از سوی پلاتفرم‌های متا، مالک فیسبوک و اینستاگرام مجاز شمرده می‌شود و آن‌ها به حمایت و توانمندسازی تروریسم می‌شتابند.
آن‌طور که روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف خِردورزانه یادآور می‌شود، «خدایان» جدید-فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی – در سیاست‌های خود تجدیدنظر به عمل آوردند و «افسار مقرراتشان را رها کردند» و فعلاً موقتاً ندای خشونت و تهدید به مرگ سر میدهند. کارشناسان این تصمیم را بیش‌تر از کمی سؤاستفاده از آزادی بیان تلقی می‌کنند، شبکه‌های اجتماعی ایالات متحده، با تغییر سیاست‌هایشان در باره گفتارهای نفرت‌آمیز دارند به رفتارهایی شبیه «سزار در آمفی تئاتر، که هوس می‌کند با اشاره انگشتش سرنوشت مرگ و زندگی برده‌ای را تعیین کند، یا خدای یونانی که رفتار خشونت‌آمیز را ورزش همگانی می‌پندارد» از خود بروز میدهند. شرکت «مارک زاکربرگ»، آن‌طور که از تصمیم اخیرش در مورد تهدید علیه شهروندان روسی برمی‌آید، به وضوح معتقد است که حق تنبیه یا بخشش دارد.
باید یادآور شد که در سراسر جهان، تهدید به مرگ و فراخواندن مردم به ارتکاب ضرب و شتم تعرض جنایی محسوب می‌شود. ایالات متحده آمریکا هم از این قاعده مستثنی نیست: در قوانین آمریکا تهدید به قتل شخص دیگر یک تعرض جنایی است. اما به نظر می‌رسد مارک زاکربرگ ظاهراً معتقد است جان روس‌ها، برخلاف جان گرانبهای آمریکایی‌ها، شامل حمایت این قانون نمی‌شود – متا مدعی شده است با تغییر در سیاست‌اش «تخلفی در قوانین ایالات متحده انجام نداده است.»
اما از منظر قوانین بین‌المللی، با توجه به این واقعیت که خشونت نژادی بیش از صد سال است که تعرض جنایی به حساب می‌آید، به دشواری می‌توان تصور کرد که کاربران، احتمالاً با مصونیت از مجازات، اجازه حکم قتل روس‌ها را داشته باشند. آیا سیاه‌پوستان و چینی‌ها (قربانیان) بعدی نخواهند بود؟ یادمان نرود که فیسبوک در حمله جنایت‌بار علیه گروه دیگری از مردم نیز نقش داشته است – جنایت علیه مردم روهینگا (Rohingya) در میانمار. فیسبوک هم‌چنین به پاکسازی قومی ساکنین منطقه تیگرای (Tigray) در اتیوپی یاری رسانده است. در حال حاضر شرکت فیسبوک از جانب پناهندگان روهینگا به خاطر تحریک به نسل‌کشی این مردم، یک اقلیت قومی مسلمان در سال ۲۰۱۷، متهم شده است. مدعیان متا را متهم می‌کنند که علی‌رغم اینکه فعالان حقوق بشر چندین بار به این شرکت در مورد عواقب غمانگیز احتمالی چنین پستهایی هشدار داده بودند، اجازه استفاده از فیسبوک را به عنوان بستری برای انتشار مطالب حمله به روهینگیا داده است. اما مارک زاکربرگ، با وجود شکایت ۱۵۰ میلیارد دلاری، با نادیده گرفتن اصول انسانی قوانین بین‌المللی به کار خود ادامه می‌دهد. روشن است که وی از حمایت جانیان بین‌المللی در کاخ سفید و دستگاه سیاسی ایالات متحده اطمینان دارد.
با استفاده از جوّ نژادپرستانۀ ضد روسی که پلاتفرم متا و به طور کلی رسانه‌های ایالات متحده ایجاد کرده اند، یک نئونازی اوکرائینی اکنون فراخوان تعقیب و قتل همه خبرنگاران روسی را صادر کرده است، که درباره وضعیت انسانی در مناطقی که مسکو در آنجا عملیات نظامی انجام می‌دهد، گزارش میدهند. شورای حقوق بشرِ ریاست جمهوری روسیه در بیانیه‌ای به این موضوع پاسخ داد که در کانال تلگرامی‌اش منتشر شد: «چنین فراخوان‌هایی غیرقانونی اند و جامعه بین‌المللی باید آن‌را محکوم کند… مطابق کنوانسیون ژنو بند ۷۹ از پروتکل اول کنوانسیون، در درگیری‌های مسلحانه خبرنگاران از همان حقوقی برخوردارند که شهروندان عادی. بر اساس مقررات دیوان بین‌المللی رُم حملات تعمدی به خبرنگاران جنایت جنگی محسوب می‌شود… فراخوان یک نئونازی به تعقیب و قتل خبرنگاران روسی تهدیدی علیه کل حرفه خبرنگاری است. خبرنگاران و دیگر حرفه‌هایی که در یک منطقه جنگی فعالیت می‌کنند با خطرات زیادی روبه‌رو هستند – این سرشت شغل آن‌هاست. اما حمله عمدی و خشونت‌آمیز علیه آن‌ها را نباید در هیچ شرایطی تحمّل کرد.»
اِد کامینگ نویسنده مقاله مذکور در دیلی تلگراف مدعی است که نخبگان سیاسی آمریکایی نوآوریهای مارک زاکربرگ را به یک «نیروی فراملی؛ یک امپراتوری که یک نفر در آن حاکم است» تبدیل کرده اند، که حالا تصمیم می‌گیرد چه کسی حق بیان دارد، و چه چیزی می‌تواند به زبان آورد. جا دارد یادآور شویم این همان سایتی است که برای «حذف پلاتفرم» رییس‌جمهور آمریکا و بسیاری از سیاست‌مداران جمهوری‌خواه مورد استفاده قرار گرفت.
افزون بر این، به دنبال رسوایی‌های پُر شماری که بر همگان عیان است، اپلیکیشن‌های فیسبوک و اینستاگرام در تلفن‌های هوشمند به پیگرد دایمی کاربران و به جمع‌آوری اطلاعات مربوط به فعالیت‌هایشان، از جمله مکان، تماس‌ها، رفتار و نظرات ایشان پرداخته و آن‌ها را به سرویس‌های ویژه آمریکا انتقال میدهند و اجازه میدهند آن‌ها در زندگی خصوصی مردم در سراسر گیتی دخالت کنند و اطلاعات دسته‌بندی شده آن‌ها را به دست «برادر بزرگ» می‌سپارند. در این ماجرا، هر روزه بخش عمده‌ای از جمعیت جهان را برای لحظه‌ای که اوضاع را از دست رهبران ملی خارج کنند، مغزشویی می‌کنند. و رأی دهندگان را بیش‌تر و بیش‌تر به سمت جریانی که از آن سوی اقیانوس مدیریت می‌شود، سوق میدهند و با چراغ سبز از شبکه‌های اجتماعی آن سوی آتلانتیک این جماعت قدرت سیاسی را به دست سرویس‌های ویژه آمریکا می‌سپارند تا هژمونی جهانی آمریکا را برقرار و بازسازی کنند.
ضمناً این شبکه‌های اجتماعی پر از تبلیغات برای خدماتی هستند، که بسیاری از آن‌ها نا امن است. خدمات رایگان آن‌ها، مانند «vpn»ها پُر مخاطره اند. «وی‌پی‌ان»ها مقادیر عظیمی از اطلاعات افراد مانند نام کاربری، رمز عبور و داده‌های شخصی آن‌ها را بدون اطلاع‌شان، جمع‌آوری، و کارِ برادر بزرگ را راحت می‌کنند تا فعالیت‌های هر کس را در هر جا قدغن و حساب بانکی‌شان را مسدود کنند. دلیل آن ساده است: هر سرویسی هزینه‌ای دارد و این کاربر است که همیشه باید هزینه‌اش را بپردازد – مستقیم، یا غیرمستقیم.
شرکت‌های عظیم تکنولوژی اطلاعات IT، روسیه را مجبور می‌کنند تا به سانسور سامانمند اینترنت واکنش نشان دهد. روسیه تلاش می‌کند با شرکت‌های بزرگ تکنولوژی وارد یک گفت‌وگوی متمدنانه بشود، در عوض آن‌ها همه کار می‌کنند تا سرسختی روسیه را بیازمایند. آلکساندر خینشتاین، رییس دومای روسیه در کمیته سیاست‌های اطلاعاتی می‌گوید: «ابتدا متا فراخوان خشونت علیه روس‌ها را آغاز کرد، حالا یوتیوب (یا گوگل) است که رسانه‌های روسی را مسدود کرده است. جریان خدمات میزبانی ویدیویی ایالات متحده به طور روشمند رسانه‌های روسی را سانسور می‌کند، در حالی‌که اقدامی برای برداشتن اخبار جعلی یا محتوای مخرب علیه روسیه انجام نمی‌دهد.» هفته گذشته یوتیوب نظارت بر همه بلاگر‌های روسی را از کار انداخت، و کاربرانی که سالیان دراز وقت خود را به تولید محتوای منحصر به خویش صرف کرده اند و به گردآوری مشترکین پرداختند، شاهد تخریب زحماتشان در یک آن بودند. خینشتاین می‌پرسد: «اگر این تبعیض بر مبنای ملیت نیست، پس چیست؟»
چین و تعدادی از کشورهایی که از اقدامات جنایتکارانه رسانه‌های خارجی و شرکت‌های عظیم تکنولوژی اطلاعات در سرزمین خود ناراضی هستند، اکنون کاملاً به استقلال در زمینه اینترنت و مدیریت آن دست یافته اند. از نگاه جنگ اطلاعاتی، رسانه‌های غرب به نیابت از رسانه‌های اجتماعی علیه روسیه اعلان جنگ کرده اند. سرویس فدرال نظارت بر تکنولوژی ارتباطات، اطلاعات و رسانه‌های همگانی (روسیه) اعلام کرد که به خاطر محدودیت‌های اعمال شده بر عملکرد خروجی‌های رسانه‌ای روسیه و تبلیغ برای گزارش‌های اخبار جعلی در باره حوادث جمهوری خلق لوهانسک، جمهوری خلق دونتسک، و درون اوکرائین، توئیتر و فیسبوک در روسیه مسدود می‌شود. در نتیجه کاربران، توئیتر و فیسبوک را به طور گروهی ترک می‌کنند. هم در روسیه و هم در جهان شمار کاربران آن‌ها – منبع اصلی آن‌ها – به طور چشم‌گیری کاهش یافته، محبوبیت سابق خود را از دست میدهند و قادر به بازسازی آن نخواهند بود. بر اساس نظر تحلیلگران، بسیاری از کاربران در حال حذف حساب‌های خود و ورود به سایت‌های روسی به ویژه به وی کانتکت و تلگرام هستند. هم کاربران منفرد و هم کسب و کار‌ها متوجه شدند که این سایت‌ها فرصت‌های مناسب‌تر و گسترده‌تری برایشان ایجاد می‌کنند.
————————————————-
پ. ن.: این مقاله ولادیمیر پلاتف، کارشناس خاورمیانه، اختصاصاً برای مجله آنلاین «نیو ایسترن آوتلوک» نگاشته شده است. همه تأکیدها از مترجم است.