خط لوله های گاز «شمال»، «آبی»، «تُرک»، «یامال» و «نورد استریم ۲» همگی خطوط لوله هایی هستند که گاز روسیه را با به سخره گرفتن منافع آمریکا دراین عرصه، به اروپا عرضه می کنند. ولی در کنار «نورد استریم ۲» به تحقق پیوستن یک خط لوله گاز دیگر میتواند خشم تصمیم گیران سیاسی آمریکایی را را برانگیزد. این همانی است که غربی ها به آن نام خط لوله گاز «اسلامی» داده‌اند چراکه گاز ایران را از طریق عراق و سوریه به اروپا میرساند.
هرچند غربی ها آنرا «اسلامی» می نامند ولی در در اغلب موارد خط لوله «دوستی» بین ایران، عراق و سوریه نامیده می شود. پس از اینکه آتش جنگ سوریه را به کام خود کشید و سپس به عراق نیز گسترش یافت این پروژه به ظاهر درنقطه مرگ به نظر می‌رسید. توقف این پروژه به تمامی تحریم ها یی که به اقتصاد ایران تحمیل شده بود اضافه شد. با این وجود اخیراً وزیر برق سوریه «قصان الزمیل» عنوان کرد که این پروژه رها نشده است. «الزمیل» گفت که مصرف گاز سوریه برای تولید برق در اثر تحریم ها و کاهش واردات گاز مصرفی نیروگاه های برق از ۱۴ میلیون متر مکعب به هشت و نیم میلیون متر مکعب کاهش یافته است. و اینکه در حال حاضر سوریه ۲۷۰۰ مگا وات برق تولید می کند و این پروژه میتواند به سوریه کمک کند تا تولید برق خود را به ۵۰۰۰ مگاوات برساند. بدین ترتیب وزیر «الزمیل» این پروژه خط لوله گاز را که به نظر می آمد کنار گذاشته شده دوباره مطرح میکند.
اولین پروتکل این موافقتنامه در سال ۲۰۱۱ درست در لحظه آغاز جنگ سوریه امضا شد. در سال ۲۰۱۲ در زمانی که جنگ شدت میگرفت وزرا ی نفت ایران، عراق و سوریه موافقتنامه رسمی مربوطه را برای رساندن گاز ایران به سواحل مدیترانه ای لبنان واز آنجا به اروپا امضا کردند. برای واشنگتن رسیدن منابع انرژی ایران به بازار اروپا یک مشکل عظیم است چراکه این امر، پروژه خط لوله گاز قطر- ترکیه وبرخوردار از حمایت ایالات متحده را با مشکل مواجه می کند. خط لوله گاز قطر- ترکیه قرار بود گاز قطررا از طریق عربستان، اردن و سوریه به ترکیه برساند و پس از رسیدن به ترکیه به خط لوله گاز «ترانس اتلانتیک» که گاز آذربایجان را به اروپا میرساند متصل شود.
خطوط لوله گاز «قطر- ترکیه» و «دوستی» وابستگی اروپا به گاز روسیه را کاهش می دهد. با این وجود، جایگزینی گاز روسیه با گاز ایران نیز، برای اهداف واشینگتن که خواهان فشاربر این دو کشور وتسلیم آنهاست، زیانبار می باشد. تصمیم رئیس جمهور سوریه «بشار الأسد» در انتخاب خط لوله گاز ایران به جای خط لوله قطر- ترکیه دلیل اصلی برانگیختگی عربستان سعودی، قطر، ترکیه و ایالات متحده برای حمایت از گروههای جهادی تندرو در این کشور چند پاره شده در اثر جنگ می باشد.
واشنگتن نمی تواند قبول کند که ایران محاصره و تحریم شده و زیر همه نوع فشار، با خط لوله گاز منتهی به بازاراروپا از این عرصه پیروزمند خارج شود. ولی از جانب دیگر علاوه بر اشغال مستقیم اراضی در سوریه، تمامی تلاش‌های متصوره برای سرنگونی «اسد» در سوریه و «ملاها» در ایران صورت گرفته و به شکست انجامیده اند به طوری که دیگر چنته ایالات متحده برای جلوگیری از احداث خط لوله گازتقریبا خالی شده است.
ظهور دوباره طرح ساخت خط لوله دوستی میتواند توجیه گر این باشد که چرا یونان به عنوان یکی از اعضای «ناتو» و «اتحادیه اروپا»، روابط خود با سوریه را بعد از قطع آن و خروج از این کشور در سال ۲۰۱۲، دوباره احیا کرد. واینکه چرا وزیر امور خارجه یونان «نیکوس دِن دیاس» در ماه اکتبر گذشته به عراق رفت و در آغاز این ماه آوریل ۲۰۲۱ با وزیر أمور خارجه عراق در آتن دیدار داشت و در نظر دارد به محض این که وضعیت بحران «کرونا» اجازه دهد همین امسال سفری به بغداد، بصره و اربیل داشته باشد.
یونان به دنبال تبدیل شدن به محور اصلی انرژی برای اروپا، با تبدیل ترکیه به عنوان دروازه شرقی انرژی برای بازار اروپا مخالفت دارد.
ازآنجایی که ترکیه بخش وسیعی از خاک سوریه را تحت اشغال دارد و حامی اصلی گروه های جهادی است که با ارتش ملی سوریه می جنگند، احتمال اینکه سوریه بپذیرد خط لوله گاز از ترکیه عبور کند بسیار کم است. این به این معناست که خط لوله «دوستی» باید به گونه‌ای اجتناب ناپذیر از قبرس و یونان عبور کند تا به بازارهای اروپا برسد. بدین ترتیب این خط لوله به ۳ خط لوله دیگر اضافه خواهد شد. این خطوط لوله عبارتند از: خط لوله «مدیترانه شرقی» که گاز اسرائیل و قبرس را از طریق یونان به اروپا می رساند، دیگری خط لوله «تی آ پی» است که گاز آذربایجان را از طریق ترکیه، یونان، آلبانی و ایتالیا به اروپا می رساند و سومی خط لوله پیشنهادی «تسلا» است که گاز «ترک استریم» را از طریق یونان، مقدونیه و شمال صربستان به اروپای مرکزی رسانده و به دو تقاطع گازی «یونان – بلغارستان» و «مقدونیه – یونان شمالی» متصل میکند.
اگر تمامی این پروژه های خط لوله گاز اجرایی شوند، گاز روسیه، آذربایجان، ایران، قبرس واسرائیل برای رسیدن به مقصد باید از یونان عبور کنند و این کشور به یک مرکز واقعی انرژی تبدیل خواهد شد. همچنین باید این راهم در نظر گرفت که یونان خود نیز منابع گاز بزرگ قابل استخراجی در مدیترانه شرقی دارد. تبدیل شدن یونان به یک مرکز انرژی مانعی بر سر راه خط لوله «دوستی» نیست ولی این خط لوله یقیناً این وضعیت جدید یونان را میتواند تقویت کند.
علیرغم اشغال شمال سوریه توسط ترکیه و کنترل مناطق شرقی فرات توسط جدایی طلبان تحت حمایت ایالات متحده، «قصان الزمیل» در مورد احداث خط لوله گاز «دوستی» اطمینان خاطر دارد. علاوه بر مناطق اشغالی، داعش در صحرای سوریه حضور دائمی دارد با این وجود بزرگترین مشکل بر سر راه خط لوله «دوستی» این است که بدانیم آیا اروپا آماده است درمقابل تحریم‌های آمریکا علیه ایران و سوریه ایستادگی کند یا نه. به همین خاطر است که موفقیت احتمالی «نورد استریم ۲ » می تواند راه را برای موفقیت خط لوله «دوستی» باز کند و این توجیه کننده تهدید به تحریم آلمان توسط واشنگتن به لحاظ اقدام اراده مندانه آلمان برای احداث این خط لوله ورساندن گاز روسیه به اروپا می باشد.
——————————————————————————————–
«پُل آنتونوپولُس» یک متخصص ژئوپلیتیک مستقل است.