ساختمان بزرگراه از میان صحرا بدون تولید کربن؟ آن‌چه غیرقابل تصور به نظر می‌رسد در چین به واقعیت تبدیل شده است. در اوایل ماه جاری، اخبار منطقه خودمختار اویغور در شین‌کیانگ به تیتر خبرها تبدیل شد. بزرگراه صحرای تاریم که از منطقه تاکلاماکان می‌گذرد، به اولین بزرگراه بیابانی عاری از کربنِ چین تبدیل شده است. اکنون کلیه درختچه‌های مسیر به جای پمپ‌های معمولی دیزل در گذشته، با کمک پمپ‌های خورشیدی آبیاری می‌شوند.
ساختن و حفظ موفقیت‌آمیز یک بزرگراه در سراسر تاکلاماکان، دومین صحرای شنی بزرگ جهان و بزرگ‌ترین بیابان چین کار ساده‌ای نبود ولی با این‌حال چین این شاهکار مهندسی را مدیریت کرد.
بزرگراه کویر تاریم در واقع در سال ۱۹۹۵ به پایان رسید، سپس در سال ۲۰۰۵ یک دیوار حفاظتی به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر در دو طرف مسیر برای حفاظت از جاده در برابر شن و ماسه و برای بهبود محیط زیست محلی ساخته شد. علاوه براین، دولت محلی بیش از ۱۰۰ ایستگاه چاه برای آبیاری احداث کرد که سه‌چهارم آن در ابتدا با سوخت دیزل کار می‌کرد. با این‌حال تولید مداوم انرژی مقدور نبود.
اکنون مسؤولین امر پمپاژ آب را به کمک انرژی خورشیدی انجام می‌دهند. پروژه جدید تخمیناً سالانه ۱۰۰۰ تن گازوئیل و ۳۴۱۰ تن دی‌اکسیدکربن صرفه‌جویی می‌کند. در همین حال دیوار حفاظ مخصوص ساخته‌شده به خنثی کردن نشر CO2 وسایل نقلیه در حال عبور کمک می‌کند.
اجرای موفقیت‌آمیز این پروژه عظیم به طرز چشم‌گیری روی مبارزه شدید چین برای بیابان‌زایی و تلاش‌های این کشور برای ایجاد یک تمدن زیست محیطی تأکید می‌کند.
گسترش بیابان‌زایی یک چالش جهانی است. حدود یک‌سوم سطح زمین در حال حاضر با بیابان‌ها پوشیده شده است و هر سال منطقه‌ای به اندازۀ استان بایرن (بزرگ‌تر از استان خوزستان) به آن اضافه می‌شود. جمهوری خلق چین از این مشکل بسیار رنج می‌برد. براساس آمار، مساحت کل مناطق کویری کشور بیش از دو میلیون کیلومتر مربع (به بزرگی استان یزد و اصفهان) است که ۲۷٫۲ درصد مساحت کشور را به خود اختصاص می‌دهد.
از قبول وظایف سنگین باکی نیست
با توجه به روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی در روز ۱۷ ژوئن شایسته است که نگاهی به تعهدها و پیشرفت‌های چین در این زمینه بیافکنیم. این روز جهانی به ابتکار سازمان ملل متحد از سال ۱۹۹۵ جشن گرفته می‌شود و هدف آن جلب توجه به بیابان‌زایی مناطق گسترده و مشکلات ناشی از آن، مانند گرسنگی، فقر و مهاجرت دسته‌جمعی است.
چین برای کنترل بیابان‌زایی از هرامکانی که در اختیار دارد، استفاده می‌کند. فهرست اقدامات در این زمینه که چین در گذشته انجام داده، طولانی است. بودجه و امکانات مادی به طور مداوم افزایش یافته است و پروژه‌های مهم، از جمله سازوکار ملی و بزرگ سبز کردن آغاز شده است. گل سرسبد این اقدامات به ویژه پروژه مشهور «سه جنگل حفاظتی شمال»، یعنی در مغولستان داخلی، شمال غرب و شمال شرق و شمال چین است. در سال‌های اخیر چین استفاده مجدد از زمین‌های زراعی برای جنگل‌داری، مرتع و تالاب‌ها را گسترش داده و بازسازی مناطق شنی و خشک شده و مناطق تحت تأثیر فرسایش خاک را نیز به آن افزوده است. مردم نیز به طرق مختلف به کار گرفته شدند و از مجاری مختلف در جریان مسایل حفاظتی و جنگل‌کاری قرار گرفتند.
کوبوچی، یک نمونه شاخص
کوبوچی که به زبان مغولی به معنای «زه کمان» است، هفتمین صحرای بزرگ چین با مساحتی حدود ۱۸۶۰۰ کیلومتر مربع است (به بزرگی استان همدان). بیش‌تر این صحرا در هانگین-بانر شهر اوردوس در منطقه خودمختار مغولستان داخلی قرار دارد. این منطقه زمانی یکی از شکننده‌ترین مناطق بوم‌شناختی در مرکز و غرب مغولستان داخلی و هم‌چنین یکی از سه منبع اصلی طوفانهای شن در پکن، تیانجین و هبی بود. مدتی کوبوچی یک منطقه متخاصم محسوب می‌شد. بزرگ‌ترین مشکل این منطقه پوشش گیاهی ضعیف، کمبود جاده، بارندگی کم، درآمد کم کشاورزان و چوپان‌ها و طوفانهای مکرر شن بود. زمینه‌های زیست محیطی و تولید و شرایط زندگی در منطقه ماسه‌ای بسیار ضعیف بود و آغاز یک تحول الکولوژیک برای بهتر شدن و تقویت اقتصاد محلی بسیار سنگین به نظر می‌رسید.
به منظور بهبود زمینه‌های اکولوژیک و حل مشکلات در مبارزه با بیابان‌زایی، دولت محلی یک مانع ایمنی زیست محیطی در مرز شمالی چین ایجاد کرد. و مدل‌های جدیدی را برای کنترل بیابان‌زایی در کوهپایه‌های کوبوچی کشف نمود. مدل اتخاذ شده در نهایت بر چهار پایه استوار بود:
• رهبری سیاسی از سوی کمیته‌های حزبی و دولت
• سرمایه‌گذاری اجتماعی و صنعتی
• مشارکت بازارمحور کشاورزان و دامداران
• نوآوری علمی و فن‌آوری پایدار
به این ترتیب ممکن شد یک سیستم صنعتی بیابانی اکولوژیک ایجاد شود که توسعه بخش‌های اولیه، ثانویه و ثالثیه، یعنی احیای اکولوژیکی دامپروری سبز، بهداشت اکولوژیکی، اکوتوریسم، صنایع فوتوولتایگ و صنایع سبز را به یکدیگر متصل می‌کرد.
موفقیت‌های به دست آمده چشم‌گیر است: به برکت تلاش‌های هدفمند، محیط اکولوژیک منطقه کویری به طور قابل توجهی بهبود یافته است. مناطق زیست محیطی رفته رفته احیاء شده، اقتصاد منطقه شن و ماسه‌ای رو به رونق است و یک‌سوم منطقه کویری هم‌اکنون سبز است. به این ترتیب تغییر و تحول تاریخی آغاز گردیده است. از این پس شن نیست که مردم را وادار به عقب‌نشینی می‌کند، بلکه سبزی است که شن‌ها را به عقب می‌راند. این منطقه به دلیل موفقیت‌های خود، وضعیت Global Ecological Economy Demonstration Zoen را از سازمان ملل متحد دریافت کرد.
کنترل موفقیت‌آمیز کوبوچی، نمونه بارز افکار شی جین‌پینگ در مورد تمدن زیست محیطی است. این مدل نه تنها با موفقیت در سایر مناطق کویری چین اجرا شده است، بلکه هم‌اکنون در عربستان سعودی، مغولستان و سایر کشورها و مناطق شرکت‌کننده در طرح کمربند و جاده نیز گسترش یافته است. واقعیت این است که «در مدیریت شن و ماسه در جهان از چین الگوبرداری می‌شود و این مدیریت براساس تجربیات کوبوچی استوار است.»
اکنون این تلاش‌ها در سراسر کشور بارور شده است. مساحت بیابان‌زایی و فرسایش شن و ماسه و خاک ظرف ۵ سال گذشته سالانه به ترتیب ۲۴۲۴ (۴۰۰ برابر یک میدان فوتبال)، ۱۹۸۰ (۳۳۰ برابر یک میدان فوتبال) و ۳۸۶۰ کیلومتر مربع (۶۴۳ برابر یک میدان فوتبال) کاهش یافته است و این روند مثبت کماکان ادامه دارد و از این طریق جمهوری چین گام‌به‌گام به هدف خود یعنی چین سبز نزدیک‌تر می‌شود.