تارنگاشت عدالت
برگرفته از: کریدل
مترجم: م. قربانی
۱۱ دسامبر ۲۰۲۴
محاکمه فساد مالی بنیامین نتانیاهو در پس زمینهای از اتهامات رشوه و کلاهبرداری، اتهامات جنایات جنگی بینالمللی، رسواییهای داخلی، و محکومیت فزاینده جهانی – همه اینها در حالی است که او همچنان به جنگهای ویرانگر دامن میزند، جنگهایی که پایانی برای آنها متصور نیست.
ورود بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، به دادگاه تل آویو در روز گذشته موضوع مبالغهآمیزی نیست. نتانیاهو که به عنوان اولین نخستوزیر مستقر به اتهام فساد تحت محاکمه قرار گرفت، از این لحظه استفاده کرد و این آزمون سخت را «تفتیش عقاید» نامید. در بیرون از دادگاه، با تجمع بیش از ۱۰۰ معترض که او را مسؤول مرگ اسرای جنگی اسرائیلی در غزه میدانستند، تنشها ادامه داشت، در حالیکه پلیس دیوار حایلی بین آنها و تقریباً همان تعداد از هواداران سرسخت او، ایجاد کرده بود.
نخستوزیر جنجالی که قرار است پیش از روند بازجویی متقابل، در جایگاه شاهد بنشیند، از زمانی که در سال ٢٠١۹ در کیفرخواست خود به رشوهگیری، کلاهبرداری و خیانت در امانت متهم شد، به شدت تلاش برای فرار از دادگاه را رد میکند.
نتانیاهو که متهم به پذیرش هدایایی از بازرگانان ثروتمند و مساعدت به غولهای رسانهای در قبال پوشش مثبت نسبت به وی بود، توصیه وکیل خود را برای کنارهگیری از سیاست در آن زمان نادیده گرفته بود.
نتانیاهو در آستانه جلسه استماع خود اعلام کرد که «۸ سال منتظر این لحظه بود که حقیقت را همانطور که به یاد دارد، بیان کند.» او در یک کنفرانس مطبوعاتی در روز دوشنبه حمله پیشدستانهای را علیه قوه قضاییه، پلیس و رسانهها آغاز کرد.
سالها ترفند سیاسی برای فرار از عدالت
با این حال منتقدان او به سرعت به مقابله پرداختند. یائر لاپید، رهبر اپوزیسیون، تمرکز نتانیاهو را در بحبوحه تلفات فزاینده جنگ محکوم کرد و کنفرانس مطبوعاتی او را «مجموعهای از دروغهای شرمآور» خواند. لاپید نتانیاهو را به استفاده از «انواع ترفندهای ممکن» در تاکتیک تأخیر برای اجتناب از مواجهه با عدالت متهم کرد و گفت نخستوزیر بقای شخصی خود را بر امنیت و ثبات کشور ترجیح داده است. او حتی وی را مسؤول عملیات مقاومت فلسطین، توفان الاقصی، در ۷ اکتبر و «جنگ [بعد از آن] و این واقعیت که اسیران هنوز برنگشته اند»، دانست.
نزدیک به پنج سال، نتانیاهو برای به تعویق انداختن این تسویه حساب قضایی مانور داد، از جمله میتوان از اختلالات در زمان کوید-۱۹، تأخیر رویهها و بنبست سیاسی در طول انتخابات مکرر به بهانه دلایلی برای تأخیر جلسات استماع، نام برد. پس از اطمینان از ایجاد ائتلافی تندرو در دسامبر ۲۰۲۲، او تلاشها را برای تضعیف و سیاسی کردن سیستم قضایی تشدید کرد و «اصلاحاتی» را پبشنهاد کرد که جرقه اعتراضات گسترده را در سراسر سال ۲۰۲۳ برانگیخت.
این اعتراضات تنها پس از عملیات توفان الاقصی کاهش یافت، زمانیکه واکنش نتانیاهو – در یک کارزار نظامی بیسابقه و وحشیانه – به درستی اتهامات نسلکشی و جنایات جنگی را از سوی دادگاه کیفری بینالمللی به دنبال داشت. زمانیکه نخستوزیر وارد دادگاه امن و زیرزمینی شد، در داخل و خارج از کشور زیر فشار فزایندهای قرار گرفت.
او همراه با وزیر دفاع سابقش، یوآو گالانت، با اتهامات جنایت جنگی – اولین بار در اتحاد کشورهای غربی – همراه با عواقب یک اقتصاد در حال فروپاشی و «آوارگی» جمعی شهرکنشینان به دلیل دخالت زودهنگام حزبالله در درگیریهای منطقهای روبهرو شد.
اما فشارهای داخلی و بینالمللی به قدری افزایش یافته بود که نتانیاهو تا زمان حضور در جلسه استماع دیروز دیگر بهانه یا توجیهی برایش باقی نمانده بود.
نخستوزیر اسرائیل در حالی وارد دادگاه شد که حکم بازداشت دیوان کیفری بینالمللی به دلیل جنایات جنگی در غزه برایش صادر شده بود، اجماع گسترده بینالمللی مبنی بر اینکه اسرائیل در ایجاد نظام آپارتاید و نسلکشی مجرم است، و باعث کشته شدن نزدیک به ۴۵۰۰۰ فلسطینی شده است که اکثر آنها زن و کودک هستند.
با این حال، نگرانی بیشتر اسرائیلیها، فرار نزدیک به نیم میلیون یهودی از کشوری اشغالگر، آواره شدن بالقوه دایمی ۲۵۰.۰۰۰ نفر از غزه و از مرز لبنان از اکتبر ۲۰۲۳، و دهها میلیارد دلار هزینه اقتصادی بوده است. ضرر و زیان و تعطیلی ۶۰.۰۰۰ کسب و کار در ۱۵ ماه جنگ.
رسواییهای داخلی و «پروندههای بی بی»
اعتبار نتانیاهو با رسوایی امنیتی اخیر مربوط به مشاور او الی فلدشتاین که یک سند محرمانه اطلاعاتی را به روزنامه آلمانی بیلد (Bild) و روزنامه یهودی کرونیکل بریتانیا فاش – یا جعل کرد، بیشتر خدشهدار شد.
ظاهراً، هدف آن این بود که افکار عمومی را متقاعد کنند که یحیی سنوار، فرمانده فقید حماس، قصد داشت اسرای اسرائیلی را به خارج از نوار غزه قاچاق کند – اطلاعاتی که سپس نتانیاهو قرار بود از آن برای متقاعد کردن اسرائیلیها استفاده میکرد تا ارتش را در کریدور فیلادلفی مستقر نگه دارد، زیرا در مرز غزه و مصر، ممکن است اسراء به صحرای سینا برده شوند یا «از ایران یا یمن سر دربیاورند.»
وقتی که مقامات اسرائیلی در ماه گذشته فلدشتاین و چهار نفر دیگر را در ارتباط با افشاگریها دستگیر کردند، لاپید دفتر نخستوزیر را به افشای «اسناد محرمانه جعلی برای از بین بردن احتمال معامله گروگانها – برای شکل دادن به عملیات نفوذ در افکار عمومی علیه خانوادههای گروگانها» متهم کرد.
رسانههای اسرائیلی در ۳ دسامبر گزارش دادند که فلدشتاین به پلیس گفته است که نتانیاهو این سند را دو روز پیش از افشای آن به بیلد اطلاع داده است. اودِد ساوُرای، وکیل فلدشتاین از این هم فراتر رفت و گفت که نتانیاهو از هر دو سند و نقشه افشای آنها آگاه بوده است.
ساوُرای نخستوزیر را متهم کرد که «از مسؤولیت حوادثی که او به وجود آورده است، شانه خالی میکند» و اعلام کرد که فلدشتاین در برابر رسوایی و افتضاحی که مانند بهمن به راه افتاده است، سکوت نخواهد کرد. این وکیل به شبکه خبری اسرائیلی (KAN) گفت که «مرحلهای از تحقیقات وجود داشت که او [فلدشتاین] تصمیم گرفت که سقوط نخستوزیر و دفترش را متوقف کند.»
علاوه بر مشکلات و مصایب نتانیاهو، مستند ممنوعه «پروندههای بی بی» در جریان محاکمه او نمایش داده میشود که فیلمهایی از منابع خام بازجویی در سال ۲۰۱۹ را افشاء میکند، و روایتهای تلخ و کوبندهای از رهبری خودخواهانه او و تأثیر مخرب همسرش سارا و پسرشان بایر بر تصمیمگیری نخستوزیر را به نمایش میگذارد.
بقای شخصی مقدم بر ثبات دولت
کارگردان این فیلم، آلکسیس بلوم، در چندین مورد اشاره کرده است که سیاستهای نتانیاهو – طولانیترین نخستوزیر اسرائیل در تاریخ کوتاه این کشور – مبتنی بر منافع شخصی و «عزم او برای اجتناب از تعقیب و محاکمه با اتهامات فساد است که میتواند منجر به حبس شود» و افزود که «این میتواند بسیاری از تصمیمات سیاسی، مانورها و جنگ او را توضیح دهد.»
او با انعکاس انتقادات مخالفان، اذعان کرد که ائتلاف حاکم و «انگیزۀ اصلی حکومت او حفاظت از منافع شخصی نتانیاهو، از جمله ادامه و گسترش جنگ غزه در چند جبهه «برای امکان بقای سیاسی خود است.»
این فیلم شامل شهادت سیاستمداران، روزنامهنگاران و دوستان نزدیکی است که نتانیاهو را «معمار هرجومرج» توصیف میکنند و میگویند که او «در وضعیت جنگ، در وضعیت بیثباتی زنده میماند.» در این فیلم مستند شنیده میشود که ایهود المرت، نخستوزیر سابق، که خود قبل از محاکمهاش در دادگاههای اسرائیل استعفاء داده بود، میگوید که نتانیاهو با مقاومت در برابر توصیه وکیلش مبنی بر استعفاء، «نظام را به چالش میکشید. او گفت: “نه، من بالاتر، فراتر از اینها هستم. هیچکس نمیتواند به من دست بزند.”» با این کار، نتانیاهو افراطیترین و نژادپرستانهترین دولت راستگرای موجود در اسرائیل را، تنها با هدف چسبیدن به قدرت، طراحی کرد و شکل داد.
در حالیکه نتانیاهو با نزاع حقوقی روبهرو میشود، پرونده بی بی، تصویری واضحتر از رهبر متهم به بقای شخصی بر آینده دولت را به تصویر میکشد.
اینکه آیا این محاکمه نقطه عطفی برای اسرائیل است یا تبدیل به فصل دیگری در میراث دو قطبیساز (جامعه) میشود، هنوز مشخص نیست. با اینحال، آنچه روشن است این است که ترمیم شکافهای سیاسی و اجتماعی که او عمیقتر کرده است، ممکن است بسیار بیشتر از زمان درگیریهای حقوقیاش با دادگاه طول بکشد.