ایالات متحده تنها تا وقتی می‌تواند قدرت نظامی خود را از نظر مالی تامین کند که تجارت جهانی با دلار صورت می‌گیرد. از این طریق ایالات متحده می‌تواند به بدهی‌های غیرقابل کنترل خود ادامه دهد، بدون این‌که دلار ارزش خود را از دست بدهد. در واقع ایالات متحده آمریکا ورشکسته است و تقاضای دلار در سطح جهان است که تاکنون از فروپاشی ارز آمریکایی جلوگیری کرده است.
این‌که کشورهای جهان روز به‌روز بیشتر از ارزهای غربی دلار و یورو فاصله می‌گیرند، در این بین امریست آشکار. این امر برای غرب آمریکایی یک معضل حیاتی است، زیرا ایالات متحده تنها می‌تواند قدرت نظامی خود را که به کمک آن کوشش می‌کند تا جهان را زیر سلطه خود نگاه دارد (به قول معروف worldwide dominance) تا وقتی از نظر مالی تامین کند که تجارت جهانی با دلار صورت می‌گیرد و تقاضای زیادی برای دلار آمریکایی وجود دارد. از این طریق ایالات متحده می‌تواند به بدهی‌های غیرقابل کنترل خود ادامه دهد، بدون این‌که دلار ارزش خود را از دست بدهد، زیرا به دلیل بدهی‌های لجام‌گسیخته، ایالات متحده آمریکا در واقع ورشکسته است و تقاضا دلار در سطح جهان است که تاکنون از فروپاشی ارز آمریکایی جلوگیری کرده است.
ولی ایالات متحده به دنبال اعمال تحریم‌ها روز به روز کشورهای بیشتری را مجبور می‌کند تا به عنوان وسیله پرداخت، آلترناتیوی در مقابل دلار جستجو کنند، زیرا امروز هرکشوری نگران است که اگر به ساز ایالات متحده نرقصد مورد تحریم قرار گیرد و از این رو تمایل کشورهای غیر غربی بر این است که اقتصاد خود را از دلار آزاد سازند.
در اینجا نشان خواهم داد که در شش هفته گذشته چه وقایعی در این زمینه رخ داده است.
پاکستان نفت روسی را به یوان می‌پردازد
روز ۱۲ ژوئن اولین محموله نفتی روسیه وارد بندر کراچی در پاکستان شد که پاکستان آن را به ارز چینی یوان خریداری کرده بود. این گام تحول مهمی در سیاست این کشور آسیای جنوبی است زیرا تاکنون این کشور معاملات نفتی خود را به دلار صورت می‌داد. عربستان سعودی و چین قبلاً تصمیم گرفته بودند که معاملات خود را به ارز محلی صورت دهند. برزیل و چین نیز به همین صورت.
نخست‌وزیر پاکستان شهباز شریف در این روز اعلام کرد که ورود این اولین محموله آغاز «رابطه‌ای نوینی بین روسیه و پاکستان » است:
«امروز، روز تحول و تغییر است. ما گام به گام به سوی رفاه، توسعه اقتصادی، امنیت انرژی و توان مالی پیش می‌رویم. من به همه کسانی که در این پروژه ملی مشارکت داشته‌اند و به تحقق وعده واردات نفت روسیه کمک کرده‌اند، درود می‌فرستم.»
مسکو و پکن تجارت خود را به طور فزاینده‌ای به روبل و یوان انجام می‌دهند. کشورهای عضو ASEAN نیز روی ارزهای محلی به توافق رسیده و از این طریق دلار آمریکایی را دور می‌زنند. اندونزی و کره جنوبی تجارت خود با روپیه و وون را شتاب می‌بخشند. امارات متحده عربی و هندوستان تجارت غیر نفتی خود را با روپیه تعمیق می‌بخشند. گروه گروه کشورها مایل به عضویت در بریکز هستند و این امر ایالات متحده را روز به روز بیشتر زیر فشار قرار می‌دهد.
«روند هم‌اکنون آغاز شده است»
الکساندر موشین نماینده روسیه در صندوق بین‌المللی پول اواخر ماه ژوئن در مقابل آژانس خبری روسی RIA اعلام کرد که روز به روز بیشتر کشورها در ترانکشن‌های فرامرزی متوسل به ارزهای آلترناتیو به ویژه یوان می‌شوند:
«ما می‌بینیم که ایرانی‌ها، برزیلی‌ها و سعودی‌ها هم‌اکنون نه فقط با چین بلکه با کشورهای سوم نیز به تجارت با ارز یوان روی می‌آورند.»
او غلبه دراز مدت دلار آمریکا در اقتصاد جهانی را نتیجه فقدان آلترناتیو در رقابت، ارزیابی می‌کند، زیرا دلار آمریکا در سطح جهان بزرگترین سهم در حساب‌ها و سپرده‌ها را دارا است. از این رو در حال حاضر مقامات آمریکا در نگرانی از سرنوشت دلار، زنگ‌های خطر را به صدا درآورده‌اند، زیرا ارز دلار رفته رفته متروک می‌گردد. الکساندر موشین میگوید:
«روشن است که این امر فوراً رخ نخواهد داد ولی این روند هم‌اکنون آغاز شده است.»
کشورهای عضو بریکز قصد دارند استفاده از دلار را کاهش بخشند
بین کشورهای عضو بریکز (برزیل، روسیه، هندوستان، چین و افریقای جنوبی) و همین‌طور دیگر نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی مذاکراتی جهت کاهش استعمال دلار صورت می‌گیرد. وینسنت ماگوِنیا، سخنگوی رئیس جمهور افریقای جنوبی همین‌طور اواخر ماه ژوئن طی یک کنفرانس مطبوعاتی گفت:
«در بین کشورهای عضو بریکز مذاکراتی در مورد مسایل مالی از جمله کاهش استعمال دلار آمریکا و چشم‌انداز ایجاد یک ارز مشترک صورت می‌گیرد.»
ماگونیا تایید کرد که رئیس جمهور افریقای جنوبی در ملاقاتی طی هفته پیش از آن در حاشیه همایش پاریس در مورد یک بسته مالی جهانی در رابطه با ارز مشترک گفتگوهایی داشته است.
«این موضوع بسیار بغرنج است. کوشش برای یافتن یک ارز آلترناتیو به خودی خود به معنی مقابله با دلار آمریکا نیست، بلکه کشورهای در حال رشد در جستجوی امکاناتی هستند وضعیت سخت مالی خود را سروسامان دهند.»
تصمیم نهایی در مورد ارز واحد هنوز گرفته نشده است و مشاورات همین‌طور در درون بریکز ادامه دارد. احتمالاً این موضوع مهمترین مسئله در همایش سران کشورهای بریکز که در ماه اوت در افریقای جنوبی صورت می‌گیرد خواهد بود.
آرژانتین بدهی‌های خود به صندوق بین‌المللی پول را بعضاً به یوان می‌پردازد.
اوایل ژوئیه اعلام شد که آرژانتین به خاطر کمبود ذخایر ارزی خود، بدهی‌هایش به صندوق‌بین‌المللی پول را به حجم ۲٬۷ میلیارد به یوان و با تسویه با حقوق ویژه برداشت پرداخت کرد.
پالایشگاه‌های هندی نفت روسی را به یوان پرداخت می‌کنند.
به طوری که اوایل ژوئیه با استناد به اظهارات منابع آگاه گزارش شد، پالایشگاه‌های هندوستان اکنون واردات نفتی خود از روسیه را به یوان می‌پردازند. بنابر گزارشی این روند حاصل تحریم‌های غرب است که مسکو و مشتریانش را مجبور می‌سازد برای تسهیل ترانکشن‌های مالی آلترناتیوی در مقابل دلار جستجو کنند. از یک مقام هندی نقل قول شد:
«اگر بانک‌ها حاضر نباشند معامله را با دلار انجام دهند، برخی از پالایشگاه‌ها با ارز دیگری مثل یوان پرداخت می‌کنند.»
این امر تایید می‌کند که ایالات متحده آمریکا با تحریم‌های خود در این بین به خود ضرر می‌رساند و هرچه دلار را که قدرتمندترین «سلاح» اوست، به عنوان «اسلحه» برای تحریم‌های خود به کار گیرد، روز به روز آن را به دست خود بیشتر تضعیف می‌کند.
ارز احتمالی بریکز کارشناسان غربی را نگران می‌سازد
روزنامه فرانسوی “اکو” اوایل ژوئیه نوشت که ایجاد یک ارز بین‌المللی نوین روند دلار زدایی را سرعت خواهد بخشید. مردم ۵ کشور عضو بریکز، ۴۰٪ جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و این ۵ کشور یک چهارم تولید ناخالص داخلی و ۱۸٪ از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهند. این روزنامه نوشت، این امر می‌تواند کافی باشد تا به خاطر «انگیزه‌های پولی، یک جهان چند قطبی که ایالات متحده در آن نقش غالب را ایفاء نکند، پدید آورد.»
همین‌طور روزنامه “فورچون” در مورد انگیزه‌های سیاست ارزی کشورهای بریکز گزارش داد و نوشت:
«در سال گذشته روسیه، چین و برزیل ارزهای ملی خود را بیشتر به کار گرفتند. عراق، عربستان سعودی و امارات متحده عربی فعالانه در جستجوی آلترناتیوی در مقابل دلار هستند و بانک‌های مرکزی کوشش کردند تا بخش عمده ذخایر ارزی خود را از دلار به طلا تبدیل کنند.»
دولت روسیه ایده‌های مختلفی را برای ایجاد یک ارز جدید برای کشورهای عضو بریکز حمایت کرد. معاون رئیس مجلس روسیه الکساندر باباکف در ماه مارس گفت که این ارز مثلاً می‌تواند ارزی باشد که پشتوانه آن نه فقط طلا، بلکه همین‌طور زنبیلی از معادن زیرزمینی و ارزش‌های واقعی و یا مواد کانی نایاب باشد:
«نه یورو و نه دلار هیچ‌کدام پشتوانه‌ای ندارند و کشورهای ما می‌توانند آنچه را که سیستم برتون وود نابود کرد انجام دهند.»
روز به روز کشورهای بیشتری طلاهای خود را به کشور خود بازمی‌گردانند
پس از این که غرب تحریم‌های خود علیه روسیه را اعمال کرد روز به روز تعداد بیشتری از کشورها ذخایر طلای خود را به کشورهای خود بازگرداندند. این خبر توسط آژانس خبری رویترز به نقل از داده‌های نظرپرسی انجمن سرمایه‌گذاری آمریکایی Invesco از بانک‌های مرکزی و صندوق‌های دولتی منتشر گردید. آژانس خبری اشاره‌کرد:
«ضبط تقریباً نیمی از ذخایر روسی توسط غرب ، که بالغ بر ۶۴۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود پس از آغاز بحران روسیه/اوکراین صورت گرفت و در واقع یک بدعت شد.»
بیش از ۸۵ صندوق دولتی و ۵۷ بانک مرکزی که در این نظر پرسی Invesco Global Sovereign Asset Management شرکت کردند، معتقدند که تورم در دهه‌های آینده بالاتر از سال‌های گذشته خواهد بود. از این رو ذخایر طلا اهمیت زیادی پیدا می‌کند. آژانس خبری رویترز نوشت:
«این نظرپرسی نشان داد که «بخش قابل توجهی» از بانک‌های مرکزی در مورد بدعت جدید نگران شده است. تقریباً ۶۰٪ سئوال‌شوندگان اظهار داشتند که از این رو طلا اهمیت بیشتری پیدا کرده است در حال حاضر ۶۸٪ از سئوال شوندگان ذخایر خود را در درون کشور نگهداری می‌کنند و این رقم در سال ۲۰۲۰ تنها بالغ بر ۵۰٪ بود. یک بانک مرکزی که نامش اعلام نشد گفته بود: ما طلاهای کشور را در لندن نگهداری می‌کردیم … ولی اکنون آن را به کشور بازگرداندیم تا آن را با اطمینان خاطر حفظ کنیم.»
در اینجا باید یادآوری کنیم که ذخایر طلای ونزوئلا که به همین صورت در لندن نگهداری می‌شد با آغاز کودتای گوآیدو ضبط گردید. برای بانک‌های مرکزی جهان دیگر آشکار شده است که نگهداری و یا سرمایه‌گذاری طلا و دیگر چیزهای ارزشمند در غرب زیاد مطمئن نیست و این امر طبیعتاً به ارزهای غربی لطمه وارد خواهد کرد.
هندوستان و اندونزی قصد دارند با ارز محلی با یکدیگر تجارت کنند
روز ۱۷ ژوئیه گزارش داده شد که هندوستان تنها یک روز پس از اعلام ایجاد چارچوبی که تجارت دوجانبه با کشور امارات متحده عربی که یکی از بزرگترین شرکای تجاری آن است را به روپیه و درهم انجام خواهد داد و سیستم پرداخت سریع را با یکدیگر مربوط خواهد نمود، اعلام کرد که پیشنهاد مشابهی نیز به اندونزی کرده است.
گفتگوها در این مورد در حاشیه نشست وزرای اقتصاد و روسای بانک‌های مرکزی G20 صورت گرفت. هندوستان در سال جاری ریاست G20 را داراست.
به گزارش تایمز آو ایندیا به نقل از یک مقام دولتی هند قرار شده رابطه بین دهلی نو و جاکارتا شبیه رابطه این کشور با ابوظبی باشد، به این صورت که صادرکنندگان هندی معاملات خود را با اندونزی به روپیه اندونزی انجام دهند و کسانی که کالا از هندوستان صادر می‌کنند، برعکس روپیه هندی دریافت نمایند.
تا کی دلار مقاومت خواهد کرد؟
کلیه این گام‌ها که تعدادش روزانه افزایش می‌یابد، قادر نخواهد بود فردا دلار را از اریکه قدرت سرنگون سازد. ولی هریک از این گام‌ها نفوذ دلار و در نتیجه نفوذ ایالات متحده را کاهش خواهد بخشید. تا دلار به عنوان ارز مرجع سرنگون شود، مطمئناً چندین سالی به طول خواهد انجامید.
میلیاردر روس اولگ دری‌پاسکا در کانال تلگرامی خود «لحظه فرارسیدن جزای خشم تحریم‌ها»ی ایالات متحده آمریکا را تا سه و یا سه‌سال و نیم‌آینده پیش‌بینی کرده است. او در مقاله‌ای برای فاینانشل‌تایمز از مهاجرت گسترده سرمایه‌گذاران از سهام ایالات متحده به دلیل افزایش بازده اوراق قرضه به دنبال رکورد اشتغال در ایالات متحده آمریکا سخن گفت.
دری‌پاسکا در ماه مه گفته بود که تقریباً ۲۵۰ بانک آمریکایی از بحران جان سالم بدر نخواهند برد، «و هم اکنون ۵ بانک اول مرده اند». به نظر او «درام هم اکنون آغاز شده» و مربوط به اوراق قرضه دولتی است، که «بهره آنها به شدت بالا رفته است.» این سرمایه دار روس «ارتقاء حداکثر سقف بدهی‌های دولت در کنگره را پیش پرده تشنج مرگ » می‌نامد. قبل از آن میلیاردر مزبور «جهان بدون سرکرده» را برای ۵ سال آینده پیش‌بینی کرده بود. او نتیجه می‌گیرد که به خاطر تحریم‌های ایالات متحده آمریکا، سلطه دلار با سرعت شدید در حال سقوط است.
حال آیا دری‌پاسکا حق دارد و سلطه دلار در سه سال، سه‌سال و نیم و یا پنج سال آینده پایان خواهد گرفت را خواهیم دید. یک امر محرز است و آن این‌که سلطه دلار واقعاً در شرف سقوط است.