برگرفته از: فرهیختگان
چهارشنبه ۰۲ آبان ۱۴۰۳
راز بقای حماس چیست؟
دقیقا یک سال قبل جمعی از تحلیلگران منطقه‌ای طراحان عملیات طوفان‌الاقصی را متهم به تصمیم‌گیری عجولانه کردند و هشدار دادند که به‌زودی حماس و فلسطین نابود خواهد شد. امروز و با گذشت یک سال از آغاز این عملیات روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به تمجید از حماس و صراحتا به قدرت مقاومت فلسطین برابر ارتش تا دندان مسلح رژیم صهیونیستی پرداخته است. گزارش نیویورک‌تایمز اما این سوال را در ذهن خوانندگان ایجاد می‌کند که حماس و گروه‌های مقاومت چگونه این مهم را تحقق بخشیدند؟ برای پاسخ به این پرسش با رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل منطقه گفت‌وگو کردیم که در ادامه متن آن را از نظر می‌گذرانید.
حماس عقبه اجتماعی دارد
پیش از این نیز افراد و گروه‌های مختلفی درباره نمایش قدرت مقاومت در منطقه اظهار نظر کرده بودند. رحمان قهرمانپور در این باره گفت: «فقط نیویورک‌تایمز نیست و جاهای مختلف، تحلیل‌هایی نوشتند که چرا حماس توانست مقاومت کند. یکی بحث آن تونل‌هایی بود که حماس در غزه ایجاد کرده بود و طبیعتا کار اسرائیل را دشوارتر می‌کرد و همچنین بحث تسلیحاتی بود که علی‌ر‌غم این که اسرائیل تصور می‌کرد شرایط تحت کنترل است حماس این تصور را از بین برد. این نکته درست است اما اعتراف به قدرت حماس به این معنا نیست که بگوییم اسرائیل شکست خورده است. به هر حال آنها از زاویه نگاه خودشان نگاه و فکر می‌کردند که مثلاً حماس شاید سریع‌تر از این فرو بپاشد ولی تحلیلگرهایی که بی‌طرف‌تر بودند اشاره کردند و می‌کنند که حماس صرفاً یک گروه نظامی نیست و یک عقبه اجتماعی دارد و آن عقبه اجتماعی به ظلم‌های اسرائیل برمی‌گردد که در حق فلسطینی‌ها کرده و می‌کند و حقوق بشر را نقض می‌کند. این طرف هم حرف نیویورک تایمز به این معنا نیست که حماس هیچ آسیبی ندیده. به هر حال حماس هم آسیب جدی دیده و ضربات زیادی متحمل شده؛ زیرا آنها تصورشان این بود که این گروه پایگاه اجتماعی ندارد و می‌توان خیلی زود به آن ضربه زد. بنابراین نظر نیویورک‌تایمز و دیگر تحلیلگران در این راستاست.»
امروز با شرایط جدیدی مواجه‌ایم
قهرمانپور با بیان اینکه باید در نظر بگیریم این جنگ یک جنگ متقارن کلاسیک نیست، ادامه داد: «اسرائیل ارتش رسمی و بزرگ و فناوری‌های پیچیده‌ای در اختیار دارد و مسئله گروه‌های حماس و جهاد اسلامی بیشتر مقاومت است تا جنگ کلاسیک. تا الان هم بیشتر به دنبال این بودند که در مقابل اسرائیل مقاومت کنند و در مقابل افکار عمومی در فلسطین قرار نگیرند یا به واسطه ظلم‌هایی که اسرائیل می‌کرد اعتراض می‌کردند و اسرائیل مجبور می‌شد که به نوعی صلح را بپذیرد. ما تا همین اواخر این الگو را می‌دیدیم؛ یعنی در جنگ ۳۳روزه لبنان هم همین اتفاق افتاد. فشاری که اروپا و آمریکا به اسرائیل آوردند منجر به این شد که اسرائیل آتش‌بس را بپذیرد. اما نکته این است که الان با یک شرایط جدیدی روبه‌رو شده‌ایم و اسرائیل خط قرمزهایی که قبلاً تصور می‌کرد وجود دارند زیر پا گذاشته، از جمله در ترور سید‌حسن نصرالله و دیگر رهبران حماس. بنابراین ما شرایط جدیدی داریم و باید ببینیم که در این شرایط جدید طرفین چه‌کار می‌کنند. به هر حال گروه‌های مقاومت از کشورهای عراق و یمن هم اسرائیل را زدند اما به دلیل اینکه ما وارد یک شرایط و وضعیت جدید شدیم انتظار بر این بود که اسرائیل آتش‌بس را بپذیرد اما می‌بینیم که اسرائیل آتش‌بس را نپذیرفته و همچنان ادامه می‌دهد. از طرف دیگر آمریکا و اروپا هم انفعالی برخورد می‌کنند و خیلی فشار نمی‌آورند. شرایط مقاومت امروز بسیار سخت‌تر از سال‌های قبل است.»
آب از سرچشمه گل‌آلود است
این کارشناس مسائل منطقه راز مقابله مقاومت با ارتش تا دندان مسلح اسرائیل را «ظلمی که اسرائیلی‌ها می‌کنند» دانسته و افزود: «در واقع این روند ادامه دارد و حتی در کرانه باختری که تشکیلات خودگردان فلسطینی حاکم است هم شهرک‌های یهودی می‌سازند و یهودی‌ها را به آنجا می‌آورند و در بیت المقدس بحث یهودی‌سازی بیت المقدس شرقی مطرح است. مجموعا وقتی اینها را در نظر می‌گیریم یک حس تبعیض و ظلم ایجاد می‌کند. یک روز جهاد اسلامی یک روز حماس نماینده این جریان می‌شود اما سرچشمه ناعدالتی و بی‌عدالتی و ظلمی که وجود دارد همچنان برقرار است و تولید می‌شود و در آینده هم این اتفاق خواهد افتاد. حالا ممکن است حماس نماینده این جریان باشد یا گروه دیگر. اما چیزی که مشخص است این است که آب از سرچشمه گل‌آلود شده و هنوز هم هست. بحث ما درباره بقا به این دلیل است که ریشه‌های اجتماعی دارد.»
در فضای جدید اولویت آمریکا خاورمیانه نیست
در طول یک سال اخیر منطقه غرب آسیا تحولات گسترده‌ای را شاهد بوده که هم از جنگ غزه تاثیر گرفته و هم بر آن تاثیر گذاشته است. قهرمانپور در توضیح به نقش بازیگران منطقه در این معادلات گفت: «واقعیت این است که روسیه و چین نمی‌خواهند وارد درگیری با اسرائیل شوند. همچین روابط گسترده‌ای با اسرائیل دارند و فناوری‌های نظامی پیشرفته از اسرائیل وارد می‌کنند. در اسرائیل حزب داریم که عمدتاً یهودیانی‌اند که از روسیه آمده‌اند. یعنی در ارزیابی آینده باید به این نکته توجه کنیم که محور مقاومت در این رقابت تنهاست و قرار نیست که روسیه و چین به دلیل این قضیه با آمریکا درگیر شوند. روسیه با اوکراین درگیر است و مسئله چین هم تایوان است. بنابرین تا الان نشان داده‌اند که قرار نیست کار خاصی انجام دهند و شرایط آینده از نظر بین‌المللی این را نشان می‌دهد. آمریکا هم مثل سابق نمی‌خواهد در منطقه دخالت کند و مسئله‌اش این است که یک جنگ فراگیر اتفاق نیفتد و قیمت نفت بالا نرود و منافعش تهدید نشود. بنابراین شرایط سخت و دشواری است و باید ببینیم که محور مقاومت در آن شرایط میخواهد چه‌کار کند. دچار یک تحول شده، مخصوصاً بعد از جنگ اوکراین ما وارد فضای جدیدی شدیم و در این فضای جدید اولویت آمریکا خاورمیانه نیست، مسئله‌اش مهار چین است. بنابراین خیلی برایش مهم نیست که در خاورمیانه چه اتفاقاتی می‌افتد. ما در ۲۰۰۶ دیدیم که به سرعت دخالت کرد و اجازه نداد که جنگ گسترش پیدا کند و به اسرائیل فشار آورد. اما الان یک سال از عملیات طوفان الاقصی گذشته و آمریکا همچنان نتوانسته که نتانیاهو را قانع کند آتش‌بس را بپذیرد. بنابراین شرایط سخت است و باید ببینیم که مقاومت چگونه میخواهد در موقعیت جدید خودش را با موقعیت‌ها و واقعیت‌های جدید تطبیق دهد.»
نتانیاهو به ادامه جنگ احتیاج دارد
قهرمانپور معتقد است که نتانیاهو از اول هم می‌خواست آتش‌بس را بپذیرد و او به این جنگ احتیاج دارد. این کارشناس مسائل منطقه افزود: «در جنگ غزه تحت فشار بود و بنابراین جنگ را به لبنان کشید که این جنگ با لبنان مورد حمایت ارتش اسرائیل و موساد است. یعنی اجماع داخلی در مورد درگیری با حزب‌الله در داخل اسرائیل به مراتب بیشتر از غزه است و نتانیاهو نمی‌خواهد جنگ تمام شود. اخباری هم که درباره مذاکرات صلح انجام می‌شد مشخص بود که نتانیاهو میخواهد فشارهای آمریکا را سرشکن کند تا بتواند کار خودش را ادامه دهد. بنابراین من خوش‌بین نیستم و حداقل تا انتخابات آمریکا و معلوم شدن وضعیت در این کشور بعید است که نتانیاهو صلح را بپذیرد و الان هم بانک‌های حزب‌الله را در لبنان زده و احساس می‌کند که دست برتر را دارد.»