تزهای حزب کمونیست یونان در مورد سوسیالیسم

کنگرۀ ۱٨‏

سهم سیستم سوسیالیستی

تکامل سرمایه‌داری و مبارزه طبقاتی در اواسط قرن ۱٩، کمونیسم را جبراً در دستور روز قرار داد. اولین برنامه ‏علمی کمونیستی، مانیفست حزب کمونیست  مارکس و انگلس، ۱۶۰ سال پیش  در سال ۱٨۴٨ نگاشته شد. ‏اولین انقلاب پرولتری ۱٨٧۱ کمون پاریس بود. با آغاز قرن ۲۰ پیروزی انقلاب سوسیالیستی اکتبر ۱٩۱٧ در ‏روسیه صورت گرفت؛ این انقلاب نقطه آغازی برای یکی از بزرگ‌ترین دست‌آوردهای تمدن در تاریخ بشری، یعنی ‏از میان برداشتن استثمار انسان از انسان بود. به دنبال آن پس از جنگ دوم جهانی در یک سلسله از کشورهای ‏اروپایی، آسیایی و همین طور قاره آمریکا، کوبا، قدرت دولتی تسخیر شد تا سوسیالیسم بنا گردد. با وجود ‏مشکلاتی که در کشورهای سوسیالیستی وجود داشت، سیستم سوسیالیستی قرن ۲۰ بر سرمایه‌داری ‏تفوق داشت و امتیازات بزرگی را برای زندگی و شرایط کار مردم نشان داد. اتحاد جماهیر شوروی و سیستم ‏جهانی سوسیالیستی تنها وزنه واقعی در مقابل تجاوزگری امپریالیستی بود.‏

نقش اتحاد جماهیر شوروی در پیروزی بر فاشیسم در طی جنگ جهانی دوم  تعیین‌کننده بود. اتحاد جماهیر ‏شوروی دستگاه نظامی آلمان و نیروهای متفق آن را که وارد خاک شوروی شده بودند، له کرد. آن‌ها تعداد ‏زیادی از کشورهای اروپایی را از یوغ قدرت اشغالگر آلمان آزاد ساختند. بیش از ۲۰ میلیون نفر از شهروندان ‏شوروی جان خود را در دفاع از میهن سوسیالیستی از دست دادند و بیش از ۱۰ میلیون نفر مجروح و علیل به ‏جای ماندند. ابعاد ویرانی‌‌های مادی در کشور شوراها بسیار عظیم بود. پیروزی‌های ارتش سرخ کمک بزرگی به ‏رشد جنبش‌های ضدفاشیستی و آزادی‌بخش که توسط احزاب کمونیستی رهبری می‌شدند، کرد. در بسیاری از ‏کشورهای اروپای شرقی و میانه، مبارزه ضدفاشیستی (با کمک تعیین‌کنندۀ ارتش سرخ) به سرنگونی حاکمیت ‏بورژوازی منجر شد. سیستم سوسیالیستی نمونه‌های تاریخی در مورد همبستگی بین‌المللی با خلق‌ها در ‏مبارزه علیه استثمار، اشغال خارجی و تجاوزات امپریالیستی ارایه کرد و  به پایان بخشیدن دوران کلنیالیسم، ‏محدود ساختن درگیری‌های نظامی و بحران‌ها کمک تعیین‌کننده‌ای نمود.‏

دست‌آوردهای کار در کشورهای سوسیالیستی، طی سال‌ها سرمشقی بود که به موفقیت طبقه کارگر و ‏جنبش‌های خلقی در جوامع سرمایه‌داری کمک می‌کرد. تعادل قوای بین‌المللی که پس از جنگ دوم جهانی پدید ‏آمده بود، کشورهای سرمایه‌داری را مجبور ساخت تا اندازه‌ای عقب‌نشینی کنند تا با این مانور روند انقلابی ‏مبارزه را  محدود کرده و شرایطی را به وجود آورند تا بتوانند تحت آن، طبقه کارگر را  در درون سیستم ذوب کنند.‏

تلاشی مناسبات تولیدی سرمایه‌داری بشریت را از بندهای برده‌داری دستمزدی رها ساخت و با این هدف که ‏حوایج مردم را مرتفع سازد، راه را برای رشد دانش و ابزار تولید گشود. بدین صورت حق داشتن کار، بهداشت و ‏فرهنگ دولتی و رایگان، تأمین مردم با خدمات مناسب  و محل سکونت، و امکانات برای فعالیت‌های فکری و ‏فرهنگی توسط دولت نضمین شده بود. در سال ۱٩۱۳ سهم دهقانان، کارگران و کارمندان امپراتوری روسیه از ‏درآمد ملی کشور ۵۳ درصد بود، در حالی که سهم استثمارگران به ۴٧ درصد می‌رسید، که تقریباً نیمی از آن ‏بود.‏

پس از انقلاب بزرگ سوسیالیستی اکتبر سهم درآمدی که حاصل کار نبود، به شدت سقوط کرد؛ ولی در بین ‏سال‌های ۱٩۲٧-۱٩۲٨ سهم عناصر استثمارگر از درآمد ملی ٨٫۱ درصد بود. اواسط دهه ۱٩۳۰ درآمد  ملی به ‏طور کامل از آن زحمتکشان بود.۱ نابودی کامل میراث وحشتناک بی‌سوادی، همگام با ارتقای سطح تعلیم ‏حرفه‌ای و تخصصی و هم‌چنین از میان بردن بیکاری دست‌آوردهای بی‌نظیری است که سوسیالیسم به ارمغان ‏آورد. در اتحاد جماهیر شوروی طی یک سرشماری  در سال ۱٩٧۰ مشخص شد که بیش از سه‌چهارم کارگران ‏شهری و ۵۰ درصد کارگران مناطق روستایی دارای تحصیلات متوسطه و فوق دیپلم هستند.۲ اتحاد جماهیر ‏شوروی در طی ۲۴ سال قبل از حمله نازی‌ها گام‌های مهمی در تکامل صنعت و اقتصاد برداشته بود تا بر ‏عقب‌ماندگی موروثی سرمایه‌داری غلبه کند. انقلاب فرهنگی، به مثابه بخش جدایی‌ناپذیری از ساختمان ‏سوسیالیسم به زحمتکشان امکان داد دست‌آوردهای فرهنگ انسانی را بشناسند و تجربه کنند. در اتحاد ‏جماهیر شوروی در سال ۱٩٧۵ قانوناً تضمین شده بود که مدت کار از ۴۱ ساعت در هفته فراتر نرود،۳ این مدت ‏کار در جهان بی‌نظیر بود. برای همه کارگران روزهای آرامش و تمرد اعصاب و مرخصی باحقوق تضمین شده بود. ‏وقت آزاد طولانی می‌شد و محتوای آن نیز تغییر می‌کرد. وقت آزاد، دیگر زمان بازتولید کالای «نیروی کار» نبود تا ‏برای استثمار سرمایه‌داری سرحال نگاه داشته شود. کارگران به این امکان دست یافتند، وقت آزاد خود را صرف ‏سیاست فرهنگی و تعلیم و تربیتی و شرکت در اعمال قدرت کارگران و  مدیریت در تولید کنند. تدمین اجتماعی ‏مردم زحمتکش دارای مهم‌ترین اولویت‌ها در کشور سوسیالیستی بود. یک سیستم فراگیر بازنشستگی با ‏دست‌آورد بسیار مهم مرز سنی نازل برای بازنشستگی (۵۵ سال برای زنان و ۶۰ سال برای مردان) ایجاد شد. ‏تأمین مالی بنیادهای دولتی برای تأمین بازنشستگی از طریق بودجه دولتی و  مخارج بیمه از طریق شرکت‌ها و ‏مؤسسات تضمین شد. در دیگر کشورهای سوسیالیستی اروپایی نیز شرایط مشابهی حکم‌فرما بود. قدرت ‏شوراها، اساس لغو رفتار نابرابر با زنان گردید. اما مشکلات عینی عظیمی در این زمینه می‌بایست از میان ‏برداشته می‌شد. سوسیالیسم در عمل خصلت اجتماعی دوران حاملگی  و اجتماعی ساختن پرستاری و ‏مراقبت از اطفال را تضمین کرد. سوسیالیسم حقوق برابر برای زنان و مردان در زندگی سیاسی، اقتصادی و ‏فرهنگی را مورد پشتیبانی قرار داد که البته به این معنی نبود که ممکن بود کلیه اشکال نابرابری بین دو جنس ‏که در طول دوران درازی وجود داشت،  فوراً از میان برداشته شود.‏

دیکتاتوری پرولتاریا، قدرت انقلابی کارگران به عنوان دولت، که معرف منافع اکثریت جامعه و نه اقلیتی از ‏استثمارگران بود، خود را به مثابه شکل برتری از دمکراسی نشان داد. برای اولین بار در تاریخ ممکن شد که ‏واحد تولید مبدل به هسته دمکراسی گردد، با شرکت نمایندگان مردم زحمتکش در قدرت و مدیریت، با امکان ‏انتخاب و یا عزل نمایندگان از میان صفوف خود تا از این طریق در سطوح بالاتر قدرت سهیم گردند. قدرت کارگران، ‏توده را از زندگی حاشیه‌ای در اجتماع آزاد ساخت و جُنگی از سازمان‌های توده‌ای، مثل سندیکاها، سازمان‌های ‏فرهنگی و علمی که اکثریت توده مردم در آن شرکت داشتند، پدید آمد.‏

تبلیغات بورژوایی و اپورتونیستی که از فقدان آزادی و رژیم ضددمکراتیک سخن می‌گویند، تنها محتوای بورژوایی ‏عبارات «دمکراسی» و «آزادی» را بازتاب می‌دهند، که دمکراسی را با پارلمانتاریسم بورژوایی و آزادی را با ‏فردگرایی بورژوایی و مالکیت خصوصی سرمایه‌داری معادل قرار می‌دهد.‏

جوهر واقعی آزادی و دمکراسی در جامعه سرمایه‌داری، جبر اقتصادی ناشی از برده‌داری دستمزدی و دیکتاتوری ‏سرمایه در جامعه به طور کل و در درون شرکت‌های سرمایه‌داری، به شکل ویژه، می‌باشد.  در بین نحوه برخورد ‏انتقادی ما در مورد کنترل سهیم کردن کارگران و خلق و نحوه برخورد اپورتونیستی و بورژوایی در مورد دمکراسی ‏در اتحاد جماهیر شوروی هیچ‌گونه قرابتی موجود نیست. انقلاب اکتبر روند برابری مابین ملیت‌ها و تابعیت‌ها را ‏آغاز نمود که در چارچوب یک کشور عظیم چندملیتی سمت و سوی راه‌حل مسأله ملی را با از میان بردن ‏سرکوب ملی در تمام اشکال و پدیده‌های خود مشخص کرد. این روند رفته‌رفته به دنبال استهلاک روابط ‏کمونیستی فراموش گردید و با رشد روند ضدانقلابی دهه ۱٩٨۰ کاملاً متوقف شد. کشورهای سوسیالیستی ‏مساعی جدی برای رشد اشکال همکاری و روابط اقتصادی بنا بر اصول انترناسیونال پرولتری به خرج دادند. با ‏تأسیس شورای همیاری اقتصادی متقابل ‏RGW‏ در سال ۱٩۴٩ برای اولین بار کوشش شد تا شیوه نوینی در ‏روابط بین‌المللی مرسوم شود که بر مبنای برابری، نفع و کمک متقابل در بین کشورهایی که در حال ساختمان ‏سوسیالیسم هستند، بنا گردید. البته مطلبی که باید مورد بررسی دقیق‌تر قرار گیرد، روابط مابین کشورهای ‏عضو شورای همیاری اقتصادی متقابل و کشورهای سرمایه‌داری است. به ویژه در دورانی که روند ساختمان ‏سوسیالیسم بطئی شد.‏

موفقیت‌های کشورهای سوسیالیستی، چه در قیاس با نقطه آغاز و چه در قیاس با سطح زندگی کارگران در ‏جهان سرمایه‌داری، ثابت می‌کند که سوسیالیسم دارای توان درونی عظیمی برای بهبود شدید و مستمر سطح ‏زندگی و تکامل شخصیت انسانی است.‏

سطح تکامل سوسیالیسم در هر کشور کارگری انقلابی برابر نبود و تا اندازه زیادی بستگی به سطح تکامل ‏سرمایه‌داری در کشور مزبور به هنگام تسخیر قدرت داشت، و وقتی ما ارزش‌سنجی می‌کنیم و مقایسه ‏می‌نماییم باید این مشکل را مورد توجه قرار دهیم. ولی مهم‌ترین واقعیت این است که جهش تاریخی که با ‏انقلاب اکتبر در روسیه به عنوان نقطۀ حرکت، آغاز و به انجام رسید، با تمام دست‌آوردهای علمی و تکنیکی و ‏ادامه تکامل سطح زندگی، فرهنگ و دانش، محرک‌های مهمی برای تکامل انسان به عنوان نیروی اصلی تولید ‏ارایه نمود. از نظر تاریخی این امر پدیده‌ای نوینی بود که تکامل توده‌ها را به طور کل در مدّ نظر داشت، برعکس ‏تکامل سرمایه‌داری، که با استثمار، بی‌عدالتی و ویرانی‌های بزرگ اجین است. در این رابطه کافیست که به ‏سرنوشت مردم بومی در قاره آمریکا و استرالیا، به برده‌داری وحشتناک آمریکایی در قرون گذشته، به استثمار ‏استعماری، به آنارشی تولید و نابودسازی‌ها در طی بحران‌های اقتصادی بزرگ، جنگ‌های امپریالیستی، کار ‏کودکان و غیره بیاندیشیم.‏

سهم و تفوق ساختمان سوسیایسم در اتحاد جماهیر شوروی لازم است که در رابطه با سیاست کاربردی ‏امپریالیستی محاصره، مورد توجه قرار گیرد، که تلاشی شدید، موانع و خطرات مستمر را به همراه داشت. ‏سیاست کاربردی امپریالیستی در دوران‌های مختلف حکومت کارگری انقلابی، اشکال متفاوتی به کار می‌برد ‏‏(حمله امپریالیستی مستقیم در سال‌های ۱٩۱٨ و ۱٩۴۱، اعلام جنگ سرد در سال ۱٩۴۶، روابط متفاوت ‏دیپلماتیک و سیاسی در رابطه با دیگر کشورهای سوسیالیستی اروپای میانه و شرقی). این واقعیت نافی لزوم ‏دقت و هوشیاری ما در مورد شرایط داخلی، یعنی شرایط سیاسی- اقتصادی نیست، که فاکتور ذهنی تسلط، ‏تکامل و اقتدار شرایط اجتماعی نوین، در آن نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کنند.‏