سیاست ژئوپولیتیک ایالات متحدۀ آمریکا

سیاست ژئوپولیتیک ایالات متحدۀ آمریکا – رابطه سببی مابین «فرهنگ استراتژی» و جغرافیا

این کتاب نفوذ عظیم جغرافیا بر تفکر استراتژیکی، جریان‌های مختلف در سیاست آمریکا، انزواگران «Isolationismus» و یا توسعه‌طلبان و مداخله‌جویان «Interventionismus» و مبارزه هر دو گروه بر سر اعمال سلطه خود و استفاده از توطئه و ایجاد بحران‌های بین‌المللی اغلب به دلایل ژئواستراتژیکی را برمی‌شمارد.

***

هسته اصلی سیاست کاربردی ایالات متحده آمریکا  متاثر از  تفکرات «مک‌کیندر» است «… «مک‌کیندر» خالق عبارات منطقه مرکزی اویرآسیایی (pivot area) و منطقه شرقی اروپای میانه (هسته مرکزی) است و هر بخش از این مناطق را تخته پرشی برای تضمین سلطه بر قاره می‌داند. وی با جمله «هر کس که بر اروپای شرقی حاکم است، حاکم بر هسته مرکزی است: هر کس که حاکم بر هسته مرکزی است، حاکم بر جزیره جهانی (اویرآسیا) است و هر کس که بر جزیره جهانی حاکم است، حاکم بر جهان است» تئوری خود را ابدی ساخت».
…
 «فرهنگ سیاست کاربردی» در چین و اروپا
تاریخ‌شناس چینیShu Guang Zhang  «فرهنگ سیاست کاربردی» را در رابطه با داده‌های جغرافیایی و پی‌آمدهای تاریخی مورد بررسی قرار داد. وی در چین و ایالات متحده آمریکا دو ملیت را شناسایی کرد که با وجود وسعت عظیم جغرافیایی خود تأثرات ژئوپولیتکی مختلفی را تجربه کرده‌اند: «از نظر ژئوپولیتیکی چین یک قدرت زمینی است، در حالی که ایالات متحده آمریکا مدت‌هاست که خود را یک قدرت دریایی می‌داند.» 

از واقعیات‌های جغرافیایی و ژئوپولیتیکی در رابطه با برخی از متغیرها مثل زمینه‌های فرهنگی، این نتیجه عاید می‌شود که «چین در ۲۰۰ سال گذشته همواره قربانی شبیخون‌های قدرت‌های خارجی بوده است، در حالی که آمریکا از یک چنین خطراتی نسبتاً فارغ بوده است.»   ایالات متحده آمریکا حتا در سال ۱۹۰۰ برای سرکوب قیام بوکسر به چین نیرو اعزام کرد.

برای Zhang تجربیات تاریخی مختلف به پدید آمدن شیوه‌های مختلف فکری استراتژیکی کمک کردند. مثلاً آمریکاییان به طور غریزی معتقد بودند که امنیت آن‌ها تا وقتی تضمین است که انزوای ناشی از وجود اقیانوس‌ و امنیت راه‌های ارتباطی و تدارکاتی تأمین باشد. 

درست برعکس آن، «موقعیت چین به عنوان یک قدرت زمینی (خشکی) تحت تأثیر تجربیات تلخ تجاوزات کشورهای خارجی و تصویری که چین به عنوان مرکز کهکشان از خود ترسیم کرده بود، قرار داشت. به همین دلیل سیاست‌گذاران چینی تمامی همّ خود را متوجه حفظ بقای فیزیکی و خودمختاری ملی می‌کردند.»   به نظر Yang Shih-Yueh خودآگاهی جمعی (کلکتیو)،  از شرایط موجود مادی که ضمیر ناخودآگاه لمس کرده، تکامل می‌یابد. وی این گونه استدلال می‌کند که از این منظر است که فرهنگ سیاست کاربردی چین «پیروزی بدون جنگ» و «فرهنگ رعایت اخلاق» گردیده است.   این فرضیه را دو افسر ارشد ارتش آزادی‌بخش چین تأیید می‌کنند. آن‌ها در کتاب خود «جنگاوری نامحدود» در سال ۱۹۹۹ آمریکا را حریف آیندۀ چین اعلام نمودند. در دو دهه آینده تمامی منطقه اقتصادی مبدل به صحنه جنگ خواهد شد و به نظر نویسندگان کتاب، جنگ اقتصادی که صورت خواهد گرفت «می‌تواند همانند یک حمله نظامی ویران کننده باشد، البته بدون آن‌که خونی ریخته شود.»
…
سیاست‌های کاربردی در رابطه با چین
علاوه بر آن قدرت جهانی، ایالات متحده آمریکا متوصل به هر چیزی می‌گردد تا منطقه نفوذ خود در آسیا را (از کره جنوبی گرفته تا تایوان و ژاپن) در مقابل چین حفظ کند و در ضمن از گرایش کشورهای منطقه به چین جلوگیری به عمل آورد. پرزیدنت کلینتون دستور داد تا در مورد نحوه برخورد با چین، چنان سیاست‌های کاربردی طرح گردد که ساختارهای قدرت را حفظ کرده و در خدمت حضور نظامی آمریکا در این منطقه باشد. در حالی که ایالات متحده آمریکا علناً اهداف استراتژیکی خود را اعلام می‌کند، نیات سیاست خارجی چین «صعود صلح‌آمیز»  و یا هم‌چنین «جهان موزون» اعلام می‌گردد. این امر وزارت دفاع آمریکا را مشکوک می‌سازد. آن‌ها با نگرانی به نمونه‌هایی که به قدرت‌یابی چین در منطقه آسیایی و اقیانوس آرام و همین‌طور منابع طبیعی آفریقا و سرانجام آمریکای لاتین انجامیده، اشاره می‌کنند. این بر هیچ‌کس پوشیده نیست که چین رفته‌رفته به یک بازیگر جهانی رشد کرده و تکامل یافته است. حال آیا این که رویکردهای این کشور در مقابل ایالات متحده آمریکا در چارچوب «تلفیق و رقابت دوستانه»، همکاری با ایالات متحده آمریکا و یا علیه ایالات متحده آمریکا باشد، همه و همه بستگی به رفتار ایالات متحده آمریکا خواهد داشت.

با تکیه به تجربیات موفق رفتار با اتحاد جماهیر شوروی نسخه جدیدی از “Contain¬ment“ سیاست بازدارندگی مورد بحث قرار گرفت و رد شد.   این سیاست می‌توانست تجارت و سرمایه‌گذاری را محدود کرده و انتقال تکنولوژی را وسیعاً مختل سازد. با در نظر گرفتن مخارج سرسام‌آور نظامی آمریکا در حال حاضر، این کشور توان تحمل یک جنگ سرد نوین، این بار با چین را، نخواهد داشت.