الجزیره

اولین هواپیماربایی در تاریخ هوانوردی مدنی

 
تارنگاشت عدالت
 
 
نویسنده: رالف کلینگزیک
برگرفته از: عصرما
۴ ژوئن ۲۰۲۱
 
عقاب‌های فرانسوی در اکتبر ۱۹۵۶ هواپیمای حامل رهبران جبهه آزادی‌بخش میهنی (الجزیره) FLN را مجبور به فرود کردند.
 
 

روز ۲۲ اکتبر  ۱۹۵۶ هواپیمای خط هوایی مراکشی “ایرماروک”  در پرواز از رباط به تونس  توسط یک جنگنده فرانسوی رهگیری و مجبور به فرود در الجزیره شد. این اولین هواپیما ربایی در تاریخ هوانوردی مدنی بود. در فرودگاه الجزیره  روزنامه‌نگاران در انتظار ۵ مرد در بین سرنشینان هواپیما بودند که این مانور هوائی به خاطر آنان صورت گرفته بود و اکنون توسط دژبان از هواپیما بیرون کشیده و در مقابل برق فلاش دوربین خبرنگاران دستبند به دست به زندان منتقل شدند.

آنها اعضای بلندپایه رهبری جبهه آزادی‌بخش میهنی FLN در مهاجرت بودند. مشهورترین فرد بین آنها “احمد بن‌بلا” بود که این جبهه را در سال ۱۹۵۴ تاسیس کرده و جزو اعضای ۹ نفره تاریخی رهبری جبهه بود و بعد رئیس دولت و سپس رئیس جمهور الجزیره آزاد و مستقل گردید.

۵ نفر نامبرده زندانی شدند و تا سال ۱۹۶۲ که الجزیره به استقلال خود دست یافت، در زندان بودند. آنها در راه شرکت در کنفرانسی در تونس بودند که در آن  رئیس جمهور تونس حبیب بورقیبه و سلطان محمد پنجم از مراکش و نمایندگان FLN قصد داشتند راه حل‌هایی بیابند چگونه می‌توان با فرانسه برای پایان بخشیدن به جنگ الجزیره  (مبارزه آزادی‌بخش برای استقلال  مستعمره وقت فرانسه) به تعامل نشست. در ضمن هدف این بود مدلی برای همزیستی مسالمت‌آمیز  در کشور جدید یافته شودکه برای اروپائیانی که در این کشور باقی می‌ماندند، قابل قبول باشد.

با ربایش هیات نمایندگی FLN این کوشش برای تعامل سترون ماند، که مطلوب عقاب‌های “بخش فرانسوی انترناسیونال کارگری” (حزب سوسیالیست بعدی) در دولت فرانسه، در ارتش و سازمان‌های جاسوسی بود که قصد داشتند FLN و هواداران آن را با تمام قوا تضعیف کنند و برآن غلبه نمایند.

۱۹۵۶ مبارزه بین ارتش فرانسه و FLN دو سال بود که ادامه داشت. ۲۰۰ هزار سرباز زیر پرچم در الجزیره حضور داشتند و روزانه بمبگذاری  با کشته و زخمی از یک طرف و دستگیری ، شکنجه و قتل از سوی دیگر ادامه داشت. از ۱۹۵۵ دولت در پاریس و سازمان جاسوسی  فرانسه SDECE یک برنامه بین وزارتخانه‌ای آماده کردند که چگونه می‌توان رهبری FLN در خارج را «خنثی» کرد.

مهم‌تر از همه “بن‌بلا” بود که در قاهره دفتر خارجی سازمان رهایی‌بخش را  رهبری می‌کرد و به برکت روابط بسیار نزدیک خود با رئیس جمهور مصر جمال عبدالناصر، حمایت‌های نظامی و مالی FLN و اعضایش  توسط مصر را تامین می‌کرد. در چارچوب این برنامه‌ریزی  SDECE در مصر، لیبی، تونس، مراکش ولی همین‌طور در اسپانیا و ایتالیا جاسوسانی مامور شده بودند که به عنوان فرانسوی‌های بی‌آزاد در خارج از کشور پوشش یافته و نمایندگان FLN  را زیر نظر داشتند.

یکی از این جاسوسان روز ۲۲ اکتبر  ۱۹۵۶ پرواز هیات نمایندگی FLN را از رباط به تونس گزارش کرد و از این طریق عملیات هواپیما ربایی را کلید زد. در الجزیره کابینه وزیر الجزیره دولت فرانسه “روبرت لاکوست” فرماندهی را عهده‌دار شد . “لاکوست” معمولاً در الجزیره اقامت داشت ولی تصادفاً در این زمان در الجزیره نبود. کابینه در الجزیره کوشش کرد وزیری را بیابد که کلید چراغ سبز برای هواپیما ربایی را بزند.

در حالی‌که هواپیمای DC-3  با هیات نمایندگی FLN  به سوی جزایر بالئاریک در پرواز بود تا با یک توقف موقت در “پالما دِ مایورکا” بنزین‌گیری کند، خطوط تلفنی و تلگرافی بین پاریس و الجزیره داغ شده بود. وزیر الجزیره در دسترس نبود زیرا در فرانسه سرگرم مسافرت برای مبارزات انتخاباتی بود.

سرانجام سردمداران واقعه در الجزیره توانستند با تلفن  با معاون وزیر در وزارت دفاع “ماکس لوژن” که در موضوع  الجزیره  جزو عقاب‌ها محسوب می‌شد، رابطه برقرار کنند و او کلید چراغ سبز عملیات را زد و در لحظات آخر قبل از این‌که هواپیما با هیات نمایندگی FLN وارد حریم هوایی تونس شود، این عملیات صورت گرفت.

وقتی این خبر که چه واقعه‌ای در الجزیره رخ داده به رئیس جمهور “رنه کوتی” رسید او در نیمه شب اعضای قابل دسترسی کابینه را فراخواند ولی گروه حاضر تنها توانست به این نتیجه برسد که کاریست انجام شده و غیر قابل بازگشت. نخست زیر “جی موله” که چند ساعت بعد در جریان قرار گرفت از شکل و شیوه‌ای که چگونه این عملیات پشت سر او انجام گرفته بود، بسیار خشمناک بود ولی سکوت کرد و مانند وزیر الجزیره “لا‌کست” مسئولیت عملیات را به عهده گرفت. این اقدام  زیر فشار فرانسوی‌هایی که در الجزیره زندگی می‌کردند  و به شدت با استعمارزدائی الجزیره مخالف بودند، صورت گرفت.

و این که آنها از طرف محافل گسترده جامعه فرانسوی و همین‌طور رسانه‌ها و سیاستمداران پشتیبانی می‌شدند را می‌توان مثلاً در مجلس شورای ملی مشاهده کرد که خبر ربایش سران FLN مورد استقبال و تشویق شدید نمایندگان و فریاد‌هایی چون «سرانجام قاطعانه برخورد ‌شد» قرار گرفت.

عملیات آدم ربائی با اندازه‌های متفاوتی از طرف احزاب و سازمان‌های چپ ولی همین‌طور برخی از سیاست‌مداران و شخصیت‌های بورژوائی در فرانسه محکوم شد. مثلاً “آلن ساواری” وزیر روابط با مراکش و تونس و همین‌طور “پییر دِ لوس” سفیر فرانسه در تونس در اعتراض به این اقدام از پست‌های خود کناره گرفتند. این عملیات آدم ربائی در کشورهای عربی  که انظار عمومی مبارزات FLN را با سمپاتی و امید بسیار دنبال می‌کرد، موجی از خشم و برافروختگی برانگیخت  که حمله به دفاتر و مغازه‌های فرانسوی و تاراج و ویرانی آنها را به دنبال داشت و به کشته شدن برخی از مردم انجامید. این وقایع به ویژه در مراکش به شکل خونینی صورت گرفت که تنها در شهر کوچک “مکناس” ۴۰ فرانسوی به قتل رسیدند.

آین هواپیماربائی در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز مطرح شد ولی چند روز بعد به خاطر جنگ سوئز چه در آنجا و چه در بین رسانه‌ها اهمیت خود را از دست داد.

از آنجا که ۵ قربانی آدم ربایی  تنها نقش سیاسی  در خارج از کشور ایفأ می‌کردند  و هیچ یک از آنها در جنگ‌های مسلحانه در الجزیره دخیل نبود، ربایش آنان تاثیر چندانی بر ادامه مبارزه استقلال‌طلبانه نداشت، هرچند که که مانع از رهیافت‌های مسالمت‌آمیز شد که می‌توانست جنگ را برای چندین سال کوتاه‌تر کند.

در سال ۱۹۵۸ ژنرال دوگل قدرت سیاسی را به دست گرفت که معتقد بود دیگر نمی‌توان الجزیره را به عنوان مستعمره حفظ کرد. او با وجود مقاومت در درون کشور که تا مرحله کوشش ژنرال‌ها برای کودتا علیه او در سال ۱۹۵۸ پیش‌رفت، جنگ الجزیره را پایان بخشید و دست به مذاکره و تعامل زد. این مذاکرات در سال ۱۹۶۲ با امضای قرارداد “اِویان” در مورد پایان بخشیدن به استعمار  و احراز استقلال الجزیره پایان یافت و از این طریق حسر ۵ رهبر FLN که در سال ۱۹۵۶ ربوده شده بودند، به پایان رسید.

احمد بن‌بلا  اولین رئیس دولت الجزیره آزاد  شد و از سال ۱۹۶۳ اولین رئیس جمهور کشور گردید. او در سال ۱۹۶۵ به دنبال یک کودتای نظامی که توسط معاون رئیس‌جمهور سرهنگ “هواری بومدین” صورت گرفت، از کار برکنار شد و تا آخر عمر گوشه عزلت گزید و دارای هیچ‌گونه نفوذی بر روند سیاسی کشور خود نبود. سال‌ها بعد  او از طرف اتحادیه افریقا به عضویت «شورای خبرگان» درآمد، که از سال ۲۰۰۷ ریاست آن را برعهده داشت. او در سال ۲۰۱۲ در سن ۹۵ سالگی در الجزیره وفات یافت.

بن بلا

رهبران جبهه آزادی‌بخش میهنی پس از دستگیری روز ۲۲ اکتبر ۱۹۵۶ توسط ارتش فرانسه (نفر اول سمت چپ احمد بن‌بلا)