۷۰ سال قبل در چنین روزهایی آمریکا و انگلیس در حال تدارک کودتایی برای براندازی دولت محمد مصدق بودند؛ کودتایی که قرار بود در واکنش به ملی شدن صنعت نفت، محمد مصدق را کنار بگذارد و با تثبیت سلطنت پهلوی، دیکتاتوری محمدرضا پهلوی را تداوم بخشد.
تیرماه ۹۳ پایگاه اطلاع‌رسانی «آرشیو امنیت ملی» آمریکا برای نخستین بار اسنادی از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ علیه دولت «محمد مصدق»، نخست‌وزیر وقت ایران را منتشر کرد. این اقدام به صورت رسمی نقش سرویس اطلاعاتی آمریکا (سیا) در کودتا علیه مصدق را تایید کرد.
طبق این اسناد آمریکا قصد داشته با شکلی قانونی یا شبه‌قانونی دولت مصدق را با یک دولت طرفدار غرب به نخست‌وزیری زاهدی عوض کند.
همچنین در این اسناد به نقش انگلیس و همکاری سرویس جاسوسی این کشور با آمریکایی‌ها در براندازی دولت دکتر مصدق اذعان شده بود. در بخشی از اسنادی که آمریکایی‌ها سال ۹۳ از حالت طبقه‌بندی محرمانه خارج و منتشر کردند، با اشاره به نقش انگلیس در کودتا آمده بود: «۲ کشور انگلیس و آمریکا به طور رسمی پذیرفته‌اند این عملیات پس از آن انجام شده که راه‌های معمول و منطقی برای تعامل بین‌المللی و داد و ستد (با ایران) به شکست انجامیده است»؛ و در سندی دیگر اشاره شده چند هفته قبل از آغاز عملیات، یک مقام وزارت خارجه آمریکا تأکید کرده اگر قرار باشد کودتا پیش برود، لندن باید تعهدی جدی برای داشتن رویکردی منعطف درباره حل و فصل اختلافات نفتی با دولت ایران داشته باشد».
«با توجه به این اسناد، هدف عملیات آژاکس سرنگونی دولت محمد مصدق، بازسازی منزلت و قدرت شاه و جایگزینی دولت مصدق با دولتی بود که ایران را با سیاست‌هایی سازنده اداره کند».
اگرچه انگلیسی‌ها هیچ‌وقت نقش خود در کودتای ۲۸ مرداد را نپذیرفتند. اما روز گذشته روزنامه انگلیسی‌زبان گاردین از زبان وزیر خارجه این کشور نوشت: لندن باید به نقش خود در «کودتای ۲۸ مرداد» اعتراف کند.
وزیر اسبق خارجه انگلیس در مصاحبه با گاردین به مقامات دولت انگلیس توصیه کرد برای اعتبار خود هم که شده باید به نقش لندن در کودتای ۲۸ مرداد اعتراف کنند.
دیوید اوئن، وزیر خارجه انگلیس در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ در آستانه سالگرد کودتای ۲۸ مرداد در گفت‌وگو با روزنامه گاردین اظهار کرد لندن پس از گذشت ۷۰ سال سرانجام باید نقش خود را در کودتای ۲۸ مرداد در ایران که به برکناری محمد مصدق، نخست‌وزیر منتخب ایران در سال ۱۹۵۳ میلادی (۱۳۳۲ خورشیدی) منجر شد، به‌طور رسمی بپذیرد.
بنا به نوشته گاردین، ایالات متحده ۱۰ سال پیش به‌طور رسمی به نقش خود در این کودتا اعتراف و حجم زیادی از اسناد اطلاعاتی را از حالت طبقه‌بندی خارج کرد. اسنادی که مشخص کرد برکناری محمد مصدق، نخست‌وزیر منتخب مردم ایران در ۷۰ سال قبل، یک تلاش مشترک از سوی سیا و ام‌آی۶ بود. با این وجود موضع رسمی دولت انگلیس همچنان امتناع از اظهارنظر درباره این موضوع است.
گاردین در ادامه نوشت: طرح اولیه کودتای ۲۸ مرداد با نام رمز عملیات «چکمه» و پس از نخست‌وزیری مصدق و ملی شدن شرکت نفت انگلیسی مسلط در ایران، توسط ام‌آی۶ تهیه شد. دولت هری ترومن (رئیس‌جمهور وقت آمریکا) ابتدا مایل به اقدام علیه مصدق نبود و او را سنگری در برابر کمونیسم می‌دید اما وینستون چرچیل (نخست‌وزیر انگلیس در سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵) توانست جانشین ترومن، یعنی دوایت آیزنهاور را برای این کار (براندازی دولت مصدق) متقاعد کند. از همین رو بود که برنامه‌ریزی مشترک سیا و ام‌آی۶ با نام «آژاکس» با هدف کودتا علیه دولت مصدق در بهار ۱۹۵۳ آغاز شد.
اکنون در آستانه هفتادمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد، دیوید اوئن وزیر خارجه انگلیس بین سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ به گاردین گفت: دلایل خوبی برای اذعان به همکاری انگلیس با آمریکا در سال ۱۹۵۳ برای سرنگونی تحولات دموکراتیک در ایران وجود دارد. با اعتراف به اینکه اشتباه کردیم و به گام‌هایی که به سوی ایران دموکراتیک در حال توسعه بود آسیب زدیم، اکنون با این اعتراف به ایجاد اصلاحات کمک می‌کنیم.
گفتنی است منظور دیوید اوئن از لزوم حمایت از اصلاحات در ایران، پشتیبانی از جریان آشوبی است که طرح براندازی جمهوری اسلامی و تجزیه ایران را دنبال می‌کند.
سیاستمدار پیشین انگلیس که اکنون ۸۵ سال دارد در ادامه به حکومت دیکتاتوری پهلوی در ایران اشاره کرد و مدعی شد در آن زمان به محمدرضا شاه توصیه کرده بود راه را برای اصلاحات دموکراتیک در ایران باز کند تا یک حکومت دموکراتیک‌تر در ایران ظهور یابد. وی تاکید کرد اکنون زمان آن فرارسیده تا دولت انگلیس به اشتباهات خود در سال ۱۹۵۳ اعتراف کند، همان‌طور که خود او اشتباهاتش را در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ می‌پذیرد.
روزنامه گاردین همچنین به مستندی با نام «کودتای ۵۳» اشاره کرد که تاریخچه این کودتا را در ایران دنبال می‌کند و روی یک جاسوس جوان بریتانیایی به نام «نورمن داربی‌شایر» که نقش مهمی در آن زمان ایفا کرد، تمرکز دارد. اما با وجود آنکه این مستند به کارگردانی تقی امیرانی و با همکاری والتر مرچ نقدهای تحسین‌آمیز زیادی دریافت کرده، به واسطه رمز و رازهای دولت انگلیس درباره کودتای ۲۸ مرداد و تلاش این کشور برای سرپوش گذاشتن بر نقشی که در کودتای ۲۸ مرداد داشت، موفق نشده شرکت توزیع‌کننده‌ای برای این فیلم پیدا کند. امیرانی در این باره گفت: ما با عجیب‌ترین و شوم‌ترین تلاش‌ها برای سرکوب محتوای فیلم و مقابله با شانس پخش آن در بسیاری از رویدادهای شایسته مواجه بوده‌ایم.
گاردین در پایان گزارش خود نیز نوشت: ریچارد نورتون تیلور، نویسنده کتاب «دولت رمز و راز» که کتابی درباره اطلاعات و رسانه‌های انگلیس است، می‌گوید: این غم‌انگیز، پوچ و در واقع غیرسازنده است که دولت انگلیس همچنان در پشت شعار قدیمی خود، یعنی «نه تایید و نه تکذیب» پنهان شود و هنوز هم از اعتراف به نقش اصلی ام‌آی ۶ در سرنگونی دولت محمد مصدق امتناع ورزد، در حالی که سال‌هاست موارد زیادی از جمله اسناد رسمی سیا درباره آن فاش شده است.