تصمیم اخیر دادگاه جنایی بین المللی مبنی بر صلاحیت محاکمه جنایات جنگی رخ داده در سرزمین های فلسطینی از سال ۲۰۱۴ اولین موردی است که اسرائیل را با مشکل مواجه ساخته است. کریستوف اوبرلین پزشکی که در چندین ماموریت انسان‌دوستانه در نوار غزه شرکت داشته و نویسنده کتابی در این مورد است، دوربرد این تصمیم را تحلیل می کند. «فاتو بن سودا» دادستان دادگاه جنایی بین المللی علی رغم توهین های رسانه های همگانی و حمله هایی درزندگی خصوصی اش، مورد حمایت سازمان های غیر دولتی قرار گرفته و بدون تزلزل در پرونده اسرائیل و فلسطین به پیش می رود.
مرحله اول : تنهایی قربانیان
۱۲ سال از زمانی که قربانیان نوار غزه برای اولین بار به تنها دادگاه دایمی جنایات جنگی روی آوردند میگذرد. به دنبال جنگ زمستان ۲۰۰۸ – ۲۰۰۹ اولین شکایت تسلیم شد. سپس در اواسط جنگ ۲۰۱۴ دومین شکایت نیز تسلیم گردید. در هر ۲ مرتبه دادستان عملی بودن تحقیقات مقدماتی که بتواند به تحقیقات اصلی، صدور احضاریه، حکم جلب و روند رسیدگی دادگاه منجر شود را بررسی کرد. روندی بسیار پر مانع. در مقابل جنایاتی که در تمامی دنیا رخ میدهند دفتر دادستان با چند ده نفر پرسنل وزنه زیادی ندارد. همکاری دولتها چنانچه به دست آید بهترین ابزار برای پیشرفته کار است. وگرنه با این عبارت بسیار ظریف که این امر «نمی تواند درراستای منافع عدالت باشد» یا بهتر بگوییم «حتی ارزش آغاز را هم ندارد» همه چیز تخطئه می شود. بنابراین دادستان پیشنهاد پیوستن فلسطین به معاهده رُم ۱۹۹۸ دادگاه جنایی بین المللی را داد. در دو مرحله پاسخ دریافتی منفی بوده است.
مرحله دوم : حقوق دولت ها
درراس حاکمیت فلسطین طوفانی درگرفت و نهایتاً در ژانویه ۲۰۱۵ محمود عباس کوتاه آمد و عضویت فلسطین به این معاهده رسمیت یافت. فلسطین صد و بیست و سومین عضو دادگاه جنایی بین المللی شد. درمفهوم صریح معاهده رُم عضویت به درجات متغیر وجود ندارد. عضویت، تمامی حقوق و وظایف همکاری را ایجاب می کند. ولی این هم کافی نیست. در غیاب تسلیم شکایت مطابق ماده ۱۴ معاهده توسط حاکمیت فلسطینی هیچ روندی کلید نمیخورد. با این وجود روند قضایی، تحقیقات مقدماتی را شروع می کند. مدارک و شواهد عمدتاً توسط قربانیان فردی نوار غزه با همیاری یک گروه کار حرفه ا‌ی جمع آوری می شوند. سه سال و نیم زمان میگذرد تا ماده ۱۴ توسط دولت فلسطین فعال شود (مطابق مفاهیم دادگاه جنایی بین المللی دولت الزاما به معنای داشتن مرز نمی باشد).
مرحله سوم : عمل نابغانه فاتو بن سودا
قبل از اعلام تاریخی بازگشایی تحقیقات و زیر سوال بردن مسئولیت مدنی نظامی اسرائیلی‌ها، با علم به اینکه عمل وی مانند بمبی صدا خواهد کرد «فاتوبن سودا» از قاضی های دادگاه تقاضای تاییدیه میکند. روندی که مطابق اساسنامه دادگاه لازم نمی باشد ولی باعث تصمیم قضایی دادگاه می‌شود. به طوری که روند قضایی غیر قابل بازگشت میگردد. ۵ فوریه ۲۰۲۱ تصمیم مثبت قضات اعلام و سوم مارس تحقیقات آغاز می شود. برای اولین بار بعد از یک قرن، انتظار شهروندان فلسطین برای رساندن صدای خود در دادگاه جنایی همتراز با سایر شهروندان جهان، به پایان رسید.
مرحله چهارم : فرو رفتن هر چه بیشتر اسرائیل در باتلاق
مطابق معاهده رُم دادستان از هر دو طرف اسرائیل و فلسطین تقاضا می کند که آیا آنها می خواهند بر اساس قوانین داخلی خود روند تحقیقات را روی سه بُعد پرونده یعنی «اشغال تدریجی نوارغزه، جنگ ۲۰۱۴ و روند بازگشت» را باز کنند یا نه. دادستان نوار غزه اعلام می کند «ما در مورد اعدام های فعالان مفروض در جنگ ۲۰۱۴ تحقیقات میکنیم». در همان زمان اسرائیل هر نوع ابتکاری را از جانب خود رد کرد. در اسرائیل نه تحقیقات و نه دادگاهی برگزار نخواهد شد. فرصتی طلایی برای فلسطینی‌ها، چراکه تحقیقات دادگاه جنایی بین المللی، به لحاظ تحقیقات محلی احتمالا غیرصادقانه و ارجاع یا مداخلات دادگاه عالی محلی، به تأخیر نخواهد افتاد و ازهم اکنون روی هرابعاد سه گانه باز می شود.
قطعاً این بدترین تصمیم برای اسرائیلی ها می باشد که از عرصه حقوقی به عرصه جنگ فرار می کنند. از جمله عواقب آن این است که ۵ هزار زندانی فلسطینی به زندانی جنگی تبدیل می شوند که وضعیت آنها را سومین کنوانسیون ژنو تعیین می کند و همه چیز عوض می شود. فرصت و امکانی بسیار قوی برای وکلا.
کریستوف اوبرلین نویسنده چندین کتاب است از جمله «رهبران اسرائیل در مقابل دادگاه جنایی بین المللی» که در سال ۲۰۲۰ به چاپ رسیده است.