برای سرعت بخشیدن به توسعه دالان بین‌المللی شمال-جنوب ‪(ITC)‬ به ویژه بخش راه‌آهن از طریق مسیر غربی، بیانیه‌ای از سوی روسیه، آذربایجان و ایران در باکو به امضاء رسید و سه کشور بر تسریع همکاری، ارزیابی و بررسی زیرساخت و قابلیت‌های بهره‌برداری کامل حمل‌ونقل از این دالان تأکید و اعلام آمادگی کردند. طرف‌ها اهداف پیشنهادی تحقق ترانزیت ۳۰ میلیون تُن حمل بار زمینی دو طرفه در سرزمین‌های سه کشور را تا سال ۲۰۳۰ مورد توجه قرار دادند. معاون نخست‌وزیر روسیه، الکساندر نواک تأکید کرد که خط ریل غربی شاخه اصلی ارتباط ریلی خواهد بود، ولی بدون ۱۶۵ کیلومتر خط آهن رشت-آستارا در ایران قابلیت افزایش نخواهد داشت. بنا بر گفته وی، ساخت این خط آهن چند سال طول خواهد کشید، اما مسأله حق مالکیت و کاربری زمین باید حل‌وفصل و از سرمایه‌گذاری‌های طرفین باید محافظت شود. وی افزود مسیر راه‌آهن آتی باربری به بنادر انزلی و بندر عباس و برگشت از کشورهای خلیج فارس و جنوب آسیا، باید شامل مراکز لجستکی و خدماتی باشد. نواک، معاون وزیر خارجه روسیه تأکید کرد: «اجرای این پروژه تأثیر فزاینده‌ای بر اقتصاد و کسب و کار سه کشور، افزایش بازرگانی، توزیع و حمل کالا‌ها خواهد داشت.»‬

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی (ایران)، ناصر کنعانی در ۱۲ سپتامبر گفت که تهران، باکو و مسکو برای تسریع ساخت راه‌آهن رشت-آستارا در چارچوب دالان بین‌المللی شمال-جنوب به توافق رسیده اند. تصویب این مسأله اجرای پروژه ارتباط مستقیم راه‌آهن مرز سمور (روسیه)-یالاما (آذربایجان) و سپس دسترسی به شبکه ریلی از راه مرز آستارای (آذربایجان) و آستارای (ایران) را تسریع می‌کند. ساخت راه‌آهن رشت-آستارا و راه‌اندازی این دالان در کوتاه‌ترین زمان ممکن اکنون مهم‌ترین وظیفه پیش رو است. موضوع تکمیل راه‌آهن به طول ۱۶۵ کیلومتر بین رشت، مرکز اداری استان گیلان در شمال ایران، و آستارا در مرز آذربایجان، هنگام دیدار ابراهیم رئیسی، ريیس‌جمهور ایران، از مسکو در ۱۹ ژانویه امسال مورد بحث قرار گرفت. طبق توافقات انجام شده، ایران مبالغ بیش‌تری برای ساخت این راه‌آهن در زودترین زمان ممکن اختصاص خواهد داد.

عباس خطیبی، معاون ريیس شرکت ساخت و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ایران گفت ایران فعالانه در حال مذاکره برای تهیه منابع مالی لازم فایننس پروژه راه‌آهن رشت-آستارا است، که بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری تا مرحله تکمیل بالغ می‌شود. تأمین این هزینه به طور اخص از سه راه در نظر گرفته شده است: منابع مالی داخلی، سرمایه‌گذاری خارجی و تهاتر. باکو قبلاً ۵۰۰ میلیون دلار به این منظور به ایران قرض داده است. در ۲۵ ژانویه سنگ بنای پل جدید روی رودخانه آستاراچای به طول ۸۹ متر و عرض ۳۰ متر در مرز آذربایجان-ایران گذاشته شد، که قرار است تا پایان سال ۲۰۲۲ تکمیل شود.

بیانیه مذبور تنها مرتبط با قطعه در حال ساخت راه‌آهن رشت-آستارا و فقدان منابع مالی در کشور تحت تحریم نیست، بلکه تهران امیدوار است ارتباط ریلی از طریق جلفا، که هنوز از دوران شوروی به این نام شناخته می‌شود، راه ورود به روسیه از منطقه مِغری ارمنستان و آذربایجان را ترمیم نماید. هرچند پس از «فروکش» جنگ قره‌باغ در سال ۲۰۲۰، و نیز حوادث اخیر بین ارمنستان و آذربایجان، هنوز مسايل حل نشده‌ای باقی مانده است. به علاوه، رفتار منفعل ایروان منجر به تغییر نقل و انتقال برق نیز شد. به طور اخص، در دالان برقی شمال-جنوب، ایران-ارمنستان-گرجستان-روسیه، تمام مهلت‌های راه‌اندازی و بهره‌برداری خط انتقال سوم در حال مختل شدن هستند. به جای توافق اولیه سال ۲۰۱۹، مقامات ارمنستان ابتدا راه‌اندازی خط انتقال را تا سال ۲۰۲۱ به تعویق انداختند، و اکنون ادعا می‌کنند احتمالاً پروژه در سال ۲۰۲۳ تکمیل می‌شود ... در جنین شرایطی، تهران اعلام کرد برای هماهنگ کردن سیستم برق خود با روسیه و آذربایجان در جهت افزایش جریان برق، به جای هماهنگی با سیستم انرژی روسیه از راه ارمنستان و گرجستان، آمادگی دارد.

دالان حمل‌ونقل شمال-جنوب در ۱۲ سپتامبر سال ۲۰۰۰ با امضای توافقی بین روسیه، ایران و هندوستان بنیاد گذاشته شد. ۱۰ کشور دیگر، از جمله آذربایجان به این پروژه پیوستند. نقشه مسیر ۷.۲۰۰ کیلومتری شمال-جنوب برای عبور از بندر نهاوا شیوا در جنوب مومبای هندوستان تا سن پترزبورگ از راه ایران، ترسیم شد. در این مسیر از حمل‌ونقل دریايی، رودخانه‌ای و ریلی استفاده خواهد شد. در این مورد، روسیه به یک نقطه قابل اتکاء حمل‌ونقل در دالان بین‌المللی شمال-جنوب ITC تبدیل خواهد شد و اروپا و هند را از طریق دریای کاسپین متصل خواهد کرد. پروژه کریدور ترانزیت بین‌المللی شمال-جنوب، INSTC  زمان تحویل کالاها از منطقه آسیا-پاسیفیک به اروپا و برعکس را به نصف تقلیل خواهد داد.

در درازمدت، خط آهن ترانس-عربی می‌تواند به دالان بین‌المللی شمال-جنوب INSTC ملحق شود و عربستان، بحرین، کویت، قطر، عمارات متحده عربی و عمان را به یکدیگر متصل سازد.

در ژوئیه امسال ترکمنستان، با اولین باری که از روسیه به ایران وارد شد، به این پروژه پیوست. این قطار مسیر ۱.۶۰۰ کیلومتری دالان شرقی را به مقصد بندر ایران، بندر عباس، پیمود. این قطار با حمل ۳۹ کانتینر ایستگاه چخوف نزدیک مسکو را ترک کرد و با عبور از ۳.۸۰۰ کیلومتر در امتداد خط آهن روسیه، قزاقستان و ترکمنستان به ایستگاه راه‌آهن سرخس در مرز ترکمنستان در استان خراسان رضوی رسید. این قطار به بندر شهید رجايی در استان جنوبی ایران هرمزگان می‌رسد، سپس محموله آن از راه دریا به هندوستان منتقل می‌شود.

علاوه بر دالان بین‌المللی شرقی، که روسیه را از راه کشورهای آسیای مرکزی، قزاقستان، ازبکستان، و ترکمنستان را به هندوستان وصل می‌کند، طرح فعال‌سازی و استفاده از دالان مرکزی نیز وجود دارد. این طرح از بزرگ‌ترین بندر هند، بندر جواهر نهرو در ایالت غربی مهاراشترا در اقیانوس هند شروع می‌شود و با پیمودن ۱.۲۷۵ کیلومتر راه دریايی به بندر عباس در تنگه هرمز می‌رسد. سپس از مسیر جاده و قطار به بندر نوشهر، امیر آباد و انزلی در دریای کاسپین شمال ایران می‌رسد. از آنجا می‌تواند به بنادر لاگان و استرخان در روسیه، و هم‌چنین به بنادر آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان ادامه پیدا کند.

با بسته بودن اروپا، دالان بین‌المللی شمال-جنوب به جاده اصلی حمل‌ونقل بار از آسیا به روسیه، و نیز شمال و غرب اروپا تبدیل می‌شود. این مسیر به جایگزینی واقعی نه تنها برای پروژه یک کمربند-یک جاده، بلکه هم‌چنین مسیر سنتی از کانال سوئز - تنگه ترکیه در دریای سیاه؛ کانال سوئز - بنادر یوگسلاوی سابق؛ کانال سوئز - تنگه جبل الطارق - بنادر بلژیک/هلند، تبدیل خواهد شد. افزون بر این، نه تنها منافع اقتصادی آن روشن خواهد شد، بلکه مزایای ژئوپلیتیکی دالان بین‌المللی شمال-جنوب برای هند، روسیه و ایران نیز خود را نشان می‌دهد. 

روسیه و ایران در حال تبدیل شدن به دالان‌های زمینی و دریايی اصلی از آسیا به اروپا هستند.