نمایندگان ایران و روسیه در سخنان اخیر خود به تماس‌های بسیار مثبت و فشرده بین دو کشور اشاره کردند و ملاقات‌ها و مذاکرات مقامات رسمی دو کشور را محکم و راسخ و اراده دولت‌ها را خدشه‌ناپذیر با هدف ایجاد «دورانی نوین» برای همکاری‌های راهبردی و منافع متقابلاً سودمند، از جمله در عرصه اقتصادی، ارزیابی کردند.

طبق گزارش روزنامه رسالت، جمهوری اسلامی ایران دهه‌هاست که تحت تحریم‌های اقتصادی تحمیلی به اصطلاح «جامعه بین‌المللی» زیسته است. امروز روسیه با تحریم‌های بی‌سابقه غرب مواجه شده و اکنون به کشوری در ردیف اول تحمیل شدیدترین محدودیت‌های اقتصادی کشورهای جهان تبدیل شده است. تهران با نشان دادن رفتار دوستانه خود در جهت بسط و تقویت مناسبات با روسیه از مسکو دعوت کرد تا تجربیات خود را برای غلبه بر محدودیت‌های غیرقانونی تحمیل شده از سوی غرب، در اختیارشان قرار دهد. تهران هم‌چنین بر نیاز به هماهنگی مؤثر در مقابله با تحریم‌های چند کشور، به ویژه آمریکا، علیه کشورهای مستقل تأکید کرد.

احمد اسدزاده، معاون وزیر نفت ایران، در سخنرانی خود به مناسبت هفته انرژی در مسکو تأکید کرد، «تحریم‌ها علیه روسیه جنایت علیه بشر است، اما آن‌ها فرصت‌های بزرگ‌تری برای همبستگی به وجود می‌آورند.» احمد اسدزاده اظهار داشت برای رویارويی با محدودیت‌هايی که غرب برای بازار انرژی روسیه به وجود آورده است، گازپروم می‌تواند از طریق ترانزیت گاز با ایران آن‌را به همسایگان ایران منتقل کند. وی افزود: «همسایگان ایران بازار بزرگ مصرف کنندۀ گاز هستند. این فرصت بسیار مناسبی برای گازپروم و صادرات گاز به همسایگان ایران از راه ایران است. برای نمونه پاکستان یک مصرف کننده بزرگ گاز است.»

همان‌طور که پیش‌تر گزارش شده است، روسیه و ایران برای یک معامله ۴۰ میلیارد دلاری به توافق رسیده اند، اما جزيیات آن فاش نشده است. برخی ناظران معتقدند که این بیش‌تر یک بیانیه برای ایجاد مناسبات دوستانه بین روسیه و ایران بود. هرچند در اوايل اکتبر معاون نخست‌وزیر روسیه، الکساندر نواک، با بیان این‌که روسیه و ایران در حال تنظیم معاملات نفت و گاز بر مبنای قیمت روز بازار هستند و انتظار می‌رود تا پایان امسال امضاء شود، برخی مسايل را روشن کرد. در مرحله نخست، مقدار نفت می‌تواند ۵ میلیون تُن و گاز ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال باشد.

به تازگی توانايی ایران به عنوان کشور انتقال صادرات گاز روسیه از سوی معاون وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، مرتضی شاه میرزايی، مورد ارزیابی قرار گرفت، که اظهار داشت کشور برای همکاری با شرکت‌های انرژی روسیه همه گونه آمادگی دارد. به ویژه، تولیدات خام فدراسیون روسیه می‌توانند از ایران به کشورهای خلیج فارس انتقال یابند.

پیشنهادهای ایران برای تأمین انتقال انرژی از راه برنامه‌های جایگزینی به خصوص امروز، در شرایط تروریسم گازی از سوی غرب علیه خط لوله نورداستریم روسیه در دریای بالتیک در ۲۶ سپتامبر و نیز «نشت ناگهانی» در بخش لهستانی خط لوله دروژبا، جنبه ضروری به خود می‌گیرند.

از جهات عملی نیز به تازگی وزیر نفت ایران، جواد اوجی، رسماً بر استفاده از ایران برای انتقال انرژی روسیه صحه گذاشت: معامله «گاز» بین روسیه و ایران به مبلغ ۴۴ میلیارد دلار که در آن تنها روسیه سرمایه‌گذاری می‌کند، به انجام رسید. این معامله شامل ساخت یک خط لوله گاز و نیز ساخت کارخانه‌های گاز مایع در ایران، با مشارکت سرمایه‌گذاری (۴ میلیارد دلاری) برای توسعه در ایران می‌باشد. با توجه به این‌که ساخت چنین پروژه‌ای (از مطالعات امکان سنجی تا اجرا) ۵ تا ۶ سال طول می‌کشد، (بهره‌برداری) این پروژه برای دهه بعد خواهد بود. گازپروم آن‌را با وام فایننس از منابع بانکی اجراء خواهد کرد. به علاوه ممکن است بعضی مؤسسات مالی در فدراسیون روسیه به منظور ساخت این پروژه از مؤسسات مالی مستقر در منطقه آسیا-پاسیفیک وام دریافت کنند.

بخشی از یادداشت همکاری انرژی که در تابستان از جانب نمایندگان گازپروم و شرکت ملی نفت یران به امضاء رسید، امکان عملیات مبادله یا سواپ (یعنی، گاز ایران با نشان روسی و گاز روسی با نشان ایرانی) برای انتقال به بازارها، مورد گفت‌و‌گو قرار گرفت. ایران، با توجه به موقعیت ژئوپولتیکی‌اش، در راهبردی درازمدت می‌تواند دسترسی به گاز روسیه را با ایجاد خط لوله به بازارهای پاکستان و هندوستان تسهیل کند و مرحله تولید گاز مایع (ال ان جی) را حذف کند. این نه تنها بهره‌وری پروژه‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد، بلکه موجب نزدیکی سه کشور عمده تأمین کننده گاز - روسیه، ایران و ترکمنستان – می‌شود. گرچه هنوز نمی‌توان بازارهای گاز پاکستان و هندوستان را با بازار گاز چین، که در اولویت گازپروم قرار دارد، مقایسه کرد، با این اوصاف، چشم‌انداز ظهور همکاری در زمینه گاز میان مسکو و تهران می‌تواند موجب تسریع اجرای طرح‌های اقتصادی پیشین اسلام‌آباد و دهلی نو را فراهم سازد.

افزون بر این، تشدید همکاری‌های گازی میان روسیه و ایران به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا به صنایع تولید گاز مایع خود، که در سال‌های اخیر با افزایش تقاضا روبه‌رو بوده است، رونق بیش‌تری بدهند. با این اوصاف، خوب است یادآور شویم که ایران با ۱۷ درصد ذخاير گازی جهان دومین کشور در صنعت گاز است، در حالی‌که سهم آن در تولید گاز «تنها» ۵.۴ درصد است. فقدان زیرساخت‌های صادرات، به دلیل تحریم‌های غرب، مانع افزایش تولید گاز شده است. به همین دلیل ایران ظرفیت مایع‌سازی گاز صادراتی ندارد، در صورتی که قطر در همسایگی ایران، با ۲۰.۷ درصد سهم جهانی گاز، دومین تولیدکنندۀ گاز در جهان است.

روسیه نیز دارای برخی مشکلات در سطح کلان تولید گاز مایع است و تاکنون از تکنولوژی پروژه‌های کوچک تا متوسط (کم‌تر از یک میلیون تُن در سال)، به طور مشخص نظیر کارخانه ال ان جی ماگنیتوگورسک یا خط چهارم شرکت گاز مایع یامال، استفاده کرده است. بنا بر این، اگر پروژه ایران-روسیه به اجراء گذاشته شود، چندین کارخانه تولید گاز مایع نیز در دو کشور احداث خواهد شد و به تقویت اقتصادهای دو کشور خواهد افزود.