در آستانِ اطلسینِ سَحَر

به مناسبت ۱۰۵ مین سال روزتولد احسان طبری

سُروده‌های پَراکنده و منتشرنشدۀ احسان طبری

(حاوی ۲۴۰ سُروده و ترجمۀ گردآوری‌شده)

گردآورندگان: اُمید سحر، هاتف رحمانی، بهروز مطلّب‌زاده

ویرایش: اُمید

تعدادِ صفحات: ۵۳۸ صفحه

ویراستِ نخست: بهمن ۱۴۰۰

***

سخنِ گردآورندگان

"آنِ" جاودان و جایگاهِ تاریخی احسان طبری

در این عُمرِ گُریزَنده که گویی جُز خیالی نیست
تو "آنِ" جاوْدان را در جَهانِ خود پَدیدآوَر
که هَر چیزی فَراموُش است و آن دَمْ را زَوالی نیست...

احسان طبری (۱۹بهمن۱۲۹۵ ساری - ۹ اردیبهشت۱۳۶۸، درحَصرِخانگی، تهران)؛ خوب، بد، زشت یا زیبا، نزدیک به ۷۲ سال زندگی کرد و در وضعیتِ خاصّی از زندگی به سوی مَرگ رانده و جسم‌اش فنا شد امّا، احسان طبری در عملِ تاریخی خود زنده است. هر عنوانی که بخواهد او را تعریف کند، مانند: رزمنده‌ی انقلابی، نویسنده، مترجم، سیاست‌مدار، پژوهش‌گر، زبان‌شناس، مورّخ، روزنامه‌نگار، شاعر، فیلسوف، دیالکتیسینِ نابغه و غیره...، تنها جنبه‌ای از هستیِ او را توصیف می‌کند و همه‌ی این عناوین درکنار یک‌دیگر هم قادر به تعریف و شناساندنِ کاملِ هستی او و زیستِ ۷۲ ساله‌ی او نیست. احسان طبری یک "انسان‌دوستِ بزرگ" بود که فضیلت و پارسایی از او رَنگ می‌گرفت.

احسان طبری محصول دورانی غوُل‌آفرین است. عصری که با عصرِ متوسط‌های این زمانی قابل مقایسه نیست. این در مورد همه‌ی هم‌عصرانِ او مصداق دارد. چه در عرصه‌ی سیاست،  چه ادبیات و چه اندیشه و هنر و تفکر. احسان طبری همه‌ی‌ عُمرِ خود را صرفِ آفریدن "آن"ی کرد که او را فراتر از عنوان‌های معرفی که بَرشمُردیم قرار می‌دهد. این "آن" با جایگاهی در تاریخ پیوند خورده است که احسان طبری را غیر قابل انکار می‌سازد. دو حاکمیت ۶۰ سال از تلاشِ بی‌وقفه‌ی خود را صرفِ انکار و فرودآوردن او و اندیشه‌اش از آن جایگاهی کردند که گفته آمد. مخالفانِ او خواستند تا با تصوّرِ خامِ خود با "لِه"کردنِ او گردن‌اَفرازی کنند. برخی منتقدان "شاعر" نبودن او را در بوق دمیدند، درحالی که او ادّعای "شاعری" نداشت، برخی "نویسنده" نبودن او را به لحاظِ ادبی پیش‌کشیدند، برخی بر"فیلسوف" نبودن او انگشت گذاشتند، برخی دیگر فعالیتِ حزبیِ او را "تباه‌کنندۀ" استعدادِ او ارزیابی کردند!... و این همه درحالی بود که مدّعیان و منتقدانِ او حتّی به اندازۀ آفرینشِ یک‌ساله‌ی او از لحاظِ کمّی و شاید یک‌ماهه‌ی او از بُعدِ کیفی دست‌آوردی ارائه نکرده‌اند.

آن‌چه مهمّ است، زیست و آفرینشِ طبری است که باید در بوته‌ی نقد و درکِ نَسل‌ها پالایش یابد و راه توشه‌ای را برای ادامۀ آن "آن"ی که طبری در تلاش برای آفرینش و "چشم‌به‌راهِ زایشِ" آن بوده، فراهم آورد. گامِ اول در این راه، معرّفی همه‌‎سویه و درستِ آثارِ گوناگون احسان طبری است تا درحینِ خوانده‌شدن نقد شوند و با نقدِ خود، راه‌های نوینی را بر اساسِ منطق و روشِ اندیشگیِ طبری در پیشِ روی نَسل‌های امروز و فردا قرار دهند.

در راستای این تلاش، گردآورندگان این مجموعه پژوهش و دنبال‌گیری و جمع‌آوری نفس‌گیری را در مدت بیش از سه‌سال برای فراهم‌آوردن همه آن چیزهایی که از احسان طبری به عنوانِ کلّی "شعر" در جاهای مختلف در طی زمان بیش از ۶۰ سال به شکلِ پراکنده منتشرشده و یا نشده بود، صورت داده‌اند. با وجودِ محدودیّت‌ها در یافتن منابع، با سِماجت پای فشردیم و زمان را هدیۀ جستجو و تلاش جمعی خود کردیم تا این دفتر در ۱۰۵مین خُجَسته زادروزِ احسان طبری انتشار یابد.

انتشارِ نسخه‌ای تا حدّ ِممکن بی‌خطا، قابلِ اتکاء، و آراسته به سُروده‌های متنوّع احسان طبری راهِ طولانی و پُرخطری را لازم داشت، امّا بی‌پَروای همه‌ی مشکلات، با شوری عاشقانه در این‌راه گام گذاشتیم و پایِ کار ایستادیم تا محصولِ کار به عنوان مرجعی مُستند و مُعتبر، به دستِ نَسلِ امروز و فردایی برسد که وظیفۀ سِتُرگِ شناخت و نقد و بررسی طبری و پدیدۀ ظهورِ "طبری‌ها" در جامعۀ ما را به عهده دارند. امیدواریم افراد صاحب‌صلاحیّتِ دیگری به بررسی ابعادِ مختلف آثارِ احسان طبری بپردازند و فرهنگِ اندیشه و هنر این جامعۀ نَحیف‌گشته از زَمهَریرَ تاریک‌اندیشی و بیداد را سَرشارِ دانایی و توانایی سازند.

همان‌طور که پیش‌از این گفتیم، طبری- خوب، بد، زشت یا زیبا- زمانِ تقویمیِ ۷۲ ساله را با فَرازونَشیبِ بسیار زیست، با قلم و قدمِ خود "حَماسۀ انسان" را سُرود و او نیز به رفتگان پیوست. امّا "آن"ی را که در شعاعِ هستیِ خود خلق کرد، جایگاهی تاریخی است.

این جایگاهِ تاریخی و تلاش برای دست‌یابی به آن با عملِ تاریخی احسان طبری زنده است و تا نَسل‌ها ادامه خواهد یافت.

یادِ عزیزش گرامی!

گردآورندگان

اُمید سحر، هاتف رحمانی، بهروز مطلّب‌زاده

 ۱۹  بهمن ۱۴۰۰